Over De kanteling der tijden. Geschiedenis en cultuur van renaissance en manierisme

De renaissance werd geboren uit de maatschappelijke diversiteit van Italië, uit de interesse voor de klassieke oudheid en de opbloei van het neoplatonisme. Die leidden het humanisme in, een kritische ingesteldheid die leidde tot individualisme, ontdekkingstochten, uitvindingen en een bloei van de wetenschappen. De renaissance-geest uitte zich vooral in het inventariseren van mens en wereld. Kunstenaars wisten het religieuze voortaan in mensentaal te vertolken.

Tijdens het Cinquecento verschoof het zwaartepunt van die culturele explosie naar het pauselijke Rome. De kunstenaars in de Nederlanden realiseerden onder de Habsburgers een boeiende synthese tussen eigen traditie en de nieuwe wind uit Italië. Sinds het optreden van hervormers als Luther en Calvijn, was het christendom gedecentraliseerd. De kunst van het maniërisme weerspiegelt die verscheurde wereld zonder centrum: ze is ‘ex-centriek’.