"De mooiste geschiedenis van België" Jos Vandervelden
Geschiedenis wordt vaak vastgelegd in woorden, maar soms schilderen kunstenaars het verhaal op hun eigen unieke manier. In "De mooiste geschiedenis van België" neemt Jos Vandervelden ons mee op een boeiende reis door de geschiedenis van België, vertrekkende van de kunstzinnige interpretaties van getalenteerde kunstenaars.
Wat is de rode draad in Jos zijn werken, wat drijft hem en welk werk uit het nieuwste boek is zijn persoonlijke favoriet? Je komt het hier te weten!
Je bent geen schrijver “om den brode”, of toch niet in de klassieke zin. Wat bracht je ertoe om boeken te schrijven?
Ik ben eigenlijk journalist, eindredacteur en programmamaker voor VRT NWS. Mijn focus ligt voornamelijk op radio, waar ik als eindredacteur werk voor programma's zoals "De Wereld Vandaag" en "De Ochtend" op Radio 1. In deze rol bepaal ik welke onderwerpen aan bod komen, hoe ze worden gepresenteerd en welke gasten we uitnodigen. Het is een dynamische functie waarbij ik dagelijks keuzes maak over de inhoud en vorm van de programma's.
Hoewel schrijven niet meteen deel uitmaakt van mijn dagelijkse taken, is het altijd een passie van me geweest. Voor de VRT NWS-website komt schrijven echter wel om de hoek kijken, aangezien afgeleiden van radio- en nieuwsitems ook op de website worden gepubliceerd. Maar dat schrijven nam een bijzondere wending met het eerste boek, "Op reis met Vlaamse Meesters", dat ik schreef samen met Alexander Dumarey, fotograaf en graficus voor het journaal. Voor dit boek, en de twee die volgden, bundelden we namelijk reeksen die we grotendeels maakten voor de VRT NWS-website.
Waarom als journalist daaraan beginnen?
Het dagelijkse ritme van nieuws, voortdurend nieuwe ontwikkelingen en verschillende invalshoeken, zorgt dat je de waan van de dag moet volgen. Het is cruciaal om in die stroom mee te gaan, maar af en toe voel je de behoefte om even achterover te leunen, om perspectief in te bouwen en alles in een bredere historische context te plaatsen. Op de redactie is daar vaak weinig tijd voor.
Mijn fascinatie voor geschiedenis komt voort uit de drang om verder te kijken dan de actuele gebeurtenissen. Het besef dat wat zich vandaag afspeelt voortkomt uit wat eraan voorafging, is buitengewoon boeiend. Het stelt je in staat om niet alleen gebeurtenissen te begrijpen, maar ook om alles in perspectief te plaatsen en de emotie van de dagelijkse actualiteit te relativeren. Het geeft een gevoel van geruststelling, wetende dat we niet per se in het centrum van de geschiedenis staan, ondanks wat er op sociale media en in krantenkoppen soms gesuggereerd wordt. Alles is al (eens) eerder gebeurd, soms zelfs op intensere wijze dan wat we vandaag ervaren. Het vermogen om dat bredere historische besef te cultiveren biedt een waardevol kompas te midden van de voortdurende nieuwsstroom.
Ondertussen is er een heruitgave van de boeken, “De verborgen geschiedenis van Vlaanderen” en “De verloren geschiedenis van Vlaanderen”, maar ook het nieuwste boek, "De mooiste geschiedenis van België".
Het nieuwe boek is het eerste waar ik niet met Alexander aan gewerkt heb, maar we werken momenteel wel opnieuw samen aan een nieuw project. Maar terug naar dat eerste boek, “Op reis met Vlaamse meesters”: het begon als een online reeks, een soort weekendreeks. We gingen op zoek naar een selectie van werken uit de Vlaamse schilderkunst, vooral gericht op de periode van 1850 tot de Tweede Wereldoorlog. Deze periode was bijzonder boeiend voor de Vlaamse schilderkunst, met veel veranderingen, nieuwe stijlen en de evolutie van België te midden van de industriële revolutie en oorlogen.
We kozen 50 locaties waar gerenommeerde schilders ooit hun schildersezel hadden neergezet. We zijn erin geslaagd die locaties precies terug te vinden, rekening houdend met het feit dat het onderscheid tussen Vlaamse en Waalse schilders destijds niet altijd duidelijk was, aangezien de taalgrens nog niet bestond. We schreven daarna het verhaal van het schilderij neer, de locatie en fotografeerden hoe het er nu uitziet.
Op een dag belde Hans Bourlon, bekend van Studio 100 en lang geleden ook VRT, ons op. Hij is niet alleen geassocieerd met kinderprogramma's, maar ook een gepassioneerde liefhebber van Vlaamse schilderkunst, gevoed door zijn grootvader, een schilder. Samen met zijn broer Joost begon hij Het Kunstuur. Op zoek naar inspiratie kwam hij bij ons boek "Op reis met Vlaamse Meesters" terecht. En zo ging ik mee op zoek naar goede verhalen bij schilderijen die getoond konden worden bij Het Kunstuur. Sommige ideeën bleken echter onhaalbaar vanwege onvindbare schilderijen of onbeschikbaarheid voor bruikleen. Met zoveel onderzoek besefte ik dat er een boek in zat, en zo begon ik te schrijven.
Dat boek, "De mooiste geschiedenis van België" is net verschenen. Het sluit aan bij Kunstuur, aangezien meer dan de helft van de geselecteerde schilderijen daar al zijn getoond. Hoewel sommigen mogelijk nog zullen volgen, heb ik ervoor gekozen een geschiedenis van België te schrijven aan de hand van schilderijen uit de boeiende periode van 1850 tot 1950, dezelfde periode die Kunstuur ook belicht. Het Kunstuur concentreert zich sterk op het verhaal achter het schilderij, een benadering die ik wat heb bijgestuurd, aangezien een boek een ander medium is dan een tentoonstelling aangezien je in een boek ruim de tijd kunt nemen om dieper in de historische hoogtepunten te duiken, heel anders dan bij een tentoonstelling.
Wat is je favoriete werk uit het boek?
Dat is zonder twijfel de cover van het boek, "De lente" van Jean Brusselmans. Dit schilderij is niet alleen visueel indrukwekkend met zijn heldere kleuren en moderne uitstraling, maar het herbergt ook een schat aan historische details. Ik vertel bijvoorbeeld over de Nationale Maatschappij voor de Kleine Landeigendom, opgericht in 1935, hetzelfde jaar waarin Brusselmans dit kunstwerk creëerde. Hoewel Brusselmans waarschijnlijk niet eens op de hoogte was van deze organisatie, toont het schilderij de ruilverkavelingen die na de Tweede Wereldoorlog alom werden gerealiseerd. Op het doek zien we kleine veldjes van verschillende boeren, elk met hun eigen teelt. Na de oorlog werden boeren verplicht om te ruilen, waardoor grotere stukken land ontstonden die economisch krachtiger waren. Het landschap dat Brusselmans schilderde is in de loop der tijd verdwenen, heel typerend voor het veranderende landschap van Vlaanderen.
In het midden van het schilderij staat een blinde muur, een 'wachtgevel', zoals je die vaak ziet bij rijhuizen in België, vooral op het platteland. Deze huizen staan daar nog steeds te wachten, zonder ooit een aangrenzend huis te hebben gekregen. Brusselmans heeft dit bewust centraal gezet, en ditmaal heeft het niets te maken met de Tweede Wereldoorlog, maar eerder met de Eerste Wereldoorlog. Tijdens de wederopbouw na de Eerste Wereldoorlog werden nieuwe regels ingevoerd voor ruimtelijke ordening. Het modelhuis werd het rijhuis uit de stad, met dode muren, omdat daar andere woningen naast zouden komen. Dit type huis met een verdieping en een zadeldak, tot dan toe niet gebruikelijk op het platteland, werd massaal gebouwd. Brusselmans zag de poëzie in deze dode muren, en het schilderij diende als aanleiding in het boek om het verhaal van deze wederopbouw en de betekenis van deze 'wachtgevels' te vertellen. Een mooi voorbeeld van de subtiele details waarnaar ik op zoek ging in schilderijen om zo gebeurtenissen en ontwikkelingen in België door de tijd heen te laten zien.
Welk type lezer of publiek wil je aanspreken?
Ik zou graag hebben dat mijn boek voor iedereen is, maar ik besef dat jonge mensen die de hele dag aan het swipen zijn en Acid op YouTube volgen misschien niet meteen geneigd zullen zijn om dit boek te lezen. Ik geloof dat het voor alle leeftijden interessant kan zijn, maar ik heb er geen bezwaar tegen als mijn boek vooral een ouder publiek aanspreekt. Ik denk dat naarmate je ouder wordt, je meer de neiging hebt om terug te kijken, en daar is niets mis mee. In feite vind ik het juist prachtig.
Ik merk nu dat de nineties en nillies weer in zwang zijn, plotseling herontdekt door twintigers en dertigers op zoek naar een dosis nostalgie. Dat is niet eens ver terugkijken. Hoe ouder je wordt, hoe verder je kan en wil terugkijken, fantastisch toch!
Ikzelf lees veel, maar vaak kort en snel, en ik lees zelden non-fictieboeken helemaal uit omdat ik alweer aan het volgende wil beginnen. Ik geef toe dat ik vaak scannend lees, een lichte afwijking, en daarom koos ik voor korte verhalen in mijn boek. Ze bieden samen een totaalbeeld, zodat je dit boek kunt oppakken en neerleggen waar je maar wilt, of het nu voor het slapengaan is, op het toilet, of zelfs als je het als het ware swipend leest. Dat mag ook (lacht).
Het is begrijpelijk dat je je afvraagt wie voornamelijk je boeken leest, dat doet elke schrijver denk ik. Het viel me onlangs op tijdens een recente signeersessie op Boektopia, waarbij we naast Ish Ait Hamou zaten, dat de rij voor zijn handtekening tien keer langer was dan de onze. Maar toch hadden ik en Alexander Dumarey meer mannen in onze rij dan Ish …
… voor alle duidelijkheid, het boek is niet enkel interessant voor mannen
