Het keurslijf van de keizerin
Film Fest Gent: Corsage
Davidsfonds Academie trok tijdens Film Fest Gent naar Corsage, een film over Elisabeth in Beieren – Si(s)i voor de vrienden. Regisseur Marie Kreutzer en actrice Vicky Krieps kozen hierbij voor een eerder atypische vertolking van de geliefde keizerin. Voorafgaand aan de film trakteerde filmdocente Anke Brouwers de deelnemers nog op een lezing over vrouwen in film.
Tekst: Helena Mermuys
Biopics...
Het populaire genre van de biopic of biografische film heeft inherent iets voyeuristisch. We kijken naar iemand, laven ons gretig aan intieme beelden die doorgaans niet voor onze ogen bestemd zijn. En dat vinden we leuk.
Maar waarom eigenlijk?
Volgens Anke Brouwers, filmdocente aan de Universiteit van Antwerpen en aan het Koninklijk Conservatorium KASK in Gent, zijn we geïntrigeerd door levensverhalen van mensen die iets bereikt hebben. Vooral in Hollywood, waar de Amerikaanse droom steunt op de pijlers individualisme en prestatiedrang, verschijnt de ene na de andere biopic. We houden ervan om de kleine man zich te zien opwerken tot een grote man.
Voor vrouwen ligt dat anders. Omdat zij historisch gezien minder kansen kregen om zich in de publieke ruimte te onderscheiden, zijn er voor een vrouwelijke biopic minder voor de hand liggende onderwerpen. Dé uitzondering hierop is het koningshuis. Zo stemmen we elk jaar massaal af op The Crown. En wie heeft nog niet gekeken naar Marie Antoinette, Jackie, of het recentere Spencer?
We zijn benieuwd naar het innerlijke conflict tussen de rol in de publieke sfeer en die in de privésfeer. De keizerin versus de moeder. Het welzijn van de staat versus het persoonlijk geluk. Waar we houden van verwezenlijkingen, zijn we evenzeer aangetrokken door verhalen van lijden en kwetsbaarheid.
...en anti-biopics
Corsage is niet je doorsnee biopic over Elisabeth in Beieren. De verwachtingshorizon van de toeschouwers wordt continu doorbroken en dat heeft alles te maken met de evolutie van het genre. Anke Brouwers legt uit dat we hier met een anti-biopic of feministische biopic te maken hebben. Het overstijgt de clichés, heeft een formeel zelfbewustzijn en is zelfs niet volledig historisch accuraat.
Dat is het trouwens nooit - vanaf je een feit begint te verhalen krijgt het vanzelf een fictief tintje. Soms brengen biografische films ons daarom in de war. Het is feit en fictie, samengesmolten in één beeld.
De anachronismen in Corsage helpen de illusie van het realisme te doorprikken. Een videocamera, een roze sigaret, een opgestoken middelvinger… De negentiende eeuw is soms doelbewust ver zoek. Regisseur Marie Kreutzer wil er ons aan herinneren dat we een variatie op haar leven te zien krijgen. Deze Sis(s)i krijgt meer vrijheid en meer kansen.
Weg is daarom het geromantiseerde beeld van Romy Schneider die in de armen van haar Franz Joseph in katzwijm valt. We kijken naar een rusteloze ziel die in toenemende mate haar eigen goesting doet, grenzen aftast en zich bij momenten roekeloos in gevaar brengt.
De Elisabeth van Vicky Krieps wringt. Haar excentrieke gedrag is voor ons even bevreemdend als voor haar omgeving. Dat maakt het voor de toeschouwer moeilijker om sympathie en empathie op te brengen. Toch is het onmogelijk om weg te kijken.
"Ik vind het heerlijk om naar je te kijken wanneer je naar mij kijkt"
En of Elisabeth weet dat ze bekeken wordt. “Het is jouw taak om representatief te zijn”, herinnert Franz Joseph haar eraan. Wanneer alle vragen omtrent Sarajevo afgewimpeld worden, is het ons al snel duidelijk dat er niet meer van haar verwacht wordt. Mooi zijn en zwijgen is de enige rol die ze aan het hof kan en mag vervullen. Schoonheid is troef en dat internaliseert ze ook.
Wie Elisabeth complimenten geeft op haar uiterlijk wordt daarvoor beloond. Zo zoekt ze zelfs toenadering tot de rijinstructeur, puur en alleen vanwege de adoratie waarmee hij naar haar kijkt. Het is haar eigen persoonlijke high.
Maar tegelijk groeit ook de angst om haar enige bron van macht te verliezen. Jong, mooi en mager blijven wordt een obsessie voor de keizerin, omdat ze voelt dat het deel uitmaakt van de verwachtingen van het volk.
De film gaat uit van die maatschappelijke eis dat vrouwen begeerlijk zijn en dat ook blijven. Het is iets van alle tijden. Hoe vaak wordt er niet in de tijdschriften geroddeld en gehoond over wie zich heeft laten ombouwen, of onherkenbaar verouderd is? Als je leven zich grotendeels in het openbaar afspeelt, word je nu eenmaal nauwlettend in de gaten gehouden.
Het thema van ‘zien en gezien worden’ past uitermate goed binnen het genre van de biografische film. We kijken als toeschouwer naar iemand die kijkt naar hoe andere mensen naar haar kijken. De ironie ligt in het besef dat wij ook tot die laatste groep behoren. We kijken naar Elisabeth en Elisabeth kijkt terug.
Vaarwel aan het keurslijf
“Vaster,” klinkt het doorheen de film. En oh wee als de meid niet genoeg kracht in de armen heeft om Elisabeth die felbegeerde wespentaille te bezorgen. Ze wordt volledig ingesnoerd in het korset en in de rol waar het kledingstuk voor staat.
Naargelang de film vordert, neemt haar daadkracht toe. Op het hoogtepunt van haar rebellie verkiest ze losse kleren boven het korset en knipt ze zowaar haar typerende haren af. Het is alsof de verantwoordelijkheden mee met de lokken op de grond vallen.
De natuur verafschuwt echter een vacuüm, zegt men wel eens. Iemand dient de rol van keizerin over te nemen, nu zij haar plicht verzaakt. Terwijl Elisabeth zich met behulp van heroïne in hogere sferen waant, neemt de hofdame haar plaats in. Het wordt bijna een schertsvertoning als we zien hoe zij de Elisabeth-pruik opzet en zich in het doorgegeven korset perst.
Maar Elisabeth zelf is van het keurslijf verlost, en dat gunnen we haar volledig.
Heb je zin gekregen om zelf een dagevenement bij te wonen of een cursus mee te volgen? Ontdek het volledige aanbod hier!
