Achter de schermen: Freedom Club
Beeld je in: je hebt een heerlijk avondje toneel op het programma staan. Je nestelt je op je fluwelen zitje. De acteurs dompelen je vervolgens dik anderhalf uur onder in een andere wereld. Een wereld die ze maandenlang tot in de puntjes uitwerkten en voorbereidden. Wij mochten kijken hoe het eraan toe gaat achter de schermen van de voorstelling Freedom Club.
Tekst: Laura Huygen
Technologie en ecologie
Freedom Club is een monoloog, geschreven en geregisseerd door Freek Mariën en Carl von Winckelmann (Het Kwartier), in coproductie met ARSENAAL/LAZARUS. De twee jonge regisseurs lieten zich aanvankelijk inspireren door het verhaal van The Unabomber. Hij was een wiskundige van Harvard die verschillende bomaanslagen pleegde in de jaren ’70-’90 om een visionair manifest gepubliceerd te krijgen rond de gevaren van technologie. “Maar”, vertrouwt Carl me toe, “hoewel het de bedoeling was om rond technologie te werken, zijn we daar uiteindelijk van afgestapt.”
Freek verklaart: “Al voor corona wilden we werken rond dit verhaal. Door de pandemie en de gevolgen, ons allen welbekend, schoof dat allemaal de lange baan op. Pas een paar jaar later pakten we het terug vast en toen was het voor ons logischer om rond ecologie te werken. Want dat is echt schrijnend en actueel.”
Carl: “Iedereen wil er iets aan doen, maar niemand weet goed hoe. Want als wij drieën stoppen met kaas eten, maken we geen wezenlijk verschil. Maar als we kaas blijven eten, maken we al helemaal geen verschil. Het is erg frustrerend. Hoe ver moet je gaan om voor verandering te zorgen? Dat zoeken we op in Freedom Club. Het personage wordt steeds fanatieker in zijn pogingen om de aandacht te vestigen op de ecologische problemen. Zo ver, tot het misschien zelfs aanleunt tegen terrorisme. En wat doet dat met die mens?”
Freek: “Fanatisme gaat zeker gepaard met eenzaamheid. Je duwt de mensen om je heen weg. En is er zelfs begrip voor je acties? Dat ecologische raakt me sowieso. Tientallen jaren geleden al werd er gewaarschuwd voor de klimaatcrisis, de gevolgen van de opwarming van de aarde. En mensen blijven enkel kijken naar de korte termijn. Zo verging het de Unabomber ook. Die man schreef eigenlijk een profetie: alles wat hij voorspelde over technologie is uitgekomen.”
Carl: “Het is een manier om mensen wakker te schudden, hen te doen nadenken en er bij stil te staan. Wij hebben geen kant-en-klaar antwoord voor de problemen die er zijn en wat we poneren is ook niet ‘de enige waarheid’. Het zal mensen soms tegen de borst stoten.”
Tekst en spel
Ik mocht een repetitie van Freedom Club bijwonen in ARSENAAL/LAZARUS en kijken waar Freek, Carl en acteur Joris Van den Brande zo hard aan werken. Ik was benieuwd naar hoe de regisseurs hun eerdere woorden omzetten in daden, hoewel alles nog vrij vroeg in het repetitieproces zit.
We zetten ons in de zaal van ARSENAAL/LAZARUS aan een tafel in het midden van het speelvlak. Joris had al een groot stuk tekst ingestudeerd, dus eerst overliep het drietal de tekst. Joris zei vlot zijn zinnen op, Freek en Carl keken er op toe of hij niets fout zei. Want ja, het is belangrijk dat je niets vergeet of per ongeluk twee woorden omwisselt. Petje af voor Joris, die pagina na pagina opdreunde met een gemak dat indruk maakt.
Vervolgens werd de werktafel aan de kant gezet. Tijd om het eerste deel te spelen. Joris stak meteen van wal op de speelvloer die bezaaid lag met verschillende soorten afval en een grote ventilator. Freek onderbrak hem, vroeg hem het anders te proberen in dat eerste stuk. “Kan je in het begin doen alsof je wacht tot iemand anders begint te spreken?” Meer uitleg heeft Joris niet nodig. Hij speelde het hele beginstuk helemaal anders, en inderdaad, hij leek te staan wachten tot iemand in ‘het publiek’ het woord nam. Beter kan ik het niet uitleggen. Het was trager, iets ernstiger. En telkens bedacht Joris andere elementen voor eenzelfde stuk. Dat vond ik persoonlijk heel fijn om te zien: hoe hij zelf echt zocht en experimenteerde met en in zijn spel.
“Probeer wat meer je gsm erbij te betrekken, er wat mee te frutselen of eens te kijken”, zei Carl wat later. Freek vulde aan: “Misschien kunnen we al iets doen met de ventilator.” Het zijn allemaal suggesties, om te kijken wat werkt en wat niet. Dat met de gsm, de link naar de technologie, deed Joris heel subtiel. Zijn vingers raakten dan nog niet eens de broekzak waar zijn gsm in zat aan, maar aan het gegniffel van de regisseurs te oordelen, werkte het wel. Dat met de ventilator was een pak minder subtiel. Joris stak het ding in het stopcontact, ging er boven hangen en liet ook een vel papier erboven los, dat zo tegen zijn gezicht aanvloog. Hij schreeuwde erbij. Heel grotesk, maar dat vond ik dan weer treffend. Dat liet indruk na.
De regisseurs hebben veel te danken aan hun acteur. En niet alleen omdat hij de tekst van zijn monoloog al zo goed onder de knie heeft. Freek: “Het schrijf- en maakproces beleefden we praktisch tegelijkertijd, wat normaal min of meer gescheiden processen zijn. We hebben veel gehad aan Joris. Dankzij hem werd het verhaal veel persoonlijker.”
Tipje van de sluier
Ook de inhoud van het stuk liet indruk na, of toch het deel dat ik ervan zag. De tekst zat goed in elkaar, wonderbaarlijk tot leven gebracht door Joris. Wat me het meest bijbleef, was het pretpark dat het personage zelf verzint. Met een attractie die de Tornado heet, waarbij je de illusie krijgt dat de veiligheidsbeugel niet vastzit, heel even maar. Dan weet je meteen hoe het voelt in een echte tornado. Of het zwembad, met het golfslagbad. ‘Hier komt de ts-ts-ts-ts-ts-ts-unami!’ En de glijbanen, in oplopende gradatie. Van een halve graad, tot anderhalf tot vier. En steeds minder aansprakelijkheid. Die van vier graden eindigt niet eens in het zwembad. Of bied je de mensen een flesje water aan voor vier euro, dan vinden ze je geldwolven. Bied het aan voor 20 euro, en plots zien ze de grap, de ernst ervan in.
Het personage ging meermaals in hongerstaking, bond zich vast aan bomen en zag zelfs zijn zwangere vrouw afgeranseld worden, maar hij doet het allemaal voor zijn dochter. Voor haar toekomst. Hij gedraagt zich extremer en extremer in de hoop iets te kunnen redden. Terwijl hij daarmee net alles wat voor hem belangrijk is, kan verliezen…
Benieuwd geworden naar Freedom Club? Je kan de voorstelling zien op donderdag 4 en vrijdag 5 augustus tijdens Theater Aan Zee. Meer info en tickets vind je op theateraanzee.be. Of bekijk het stuk in Mechelen van woensdag 7 september tot en met vrijdag 9 september en op vrijdag 4 en zaterdag 5 november in ARSENAAL/LAZARUS. Meer info en tickets vind je op arsenaallazarus.be.
