Davidsfonds Ronse denkt mee na over toekomst Sint-Hermesommegang
#trotsinRonse
Eén van de cultuurdomeinen waarop Davidsfonds inzet, is erfgoed. We vinden het immers belangrijk dat erfgoed in Vlaanderen beter gekend en gewaardeerd wordt. Davidsfonds Ronse zet alvast de toon door in samenwerking met Marnixring Ronse-Taalgrens een panelgesprek te organiseren over de toekomst van de Sint-Hermesommegang (‘de Fiertel’). Het is een mooi voorbeeld van de rol die Davidsfonds kan spelen op vlak van waardering van religieus erfgoed, zoals ommegangen, processies en bedevaarten.
Tekst: Valerie Vermassen
Wie de kaap van veertig jaar reeds gerond heeft, kent ongetwijfeld nog voormalig BRT-presentator Donaat Deriemaeker, de moderator van het panelgesprek. De deelnemers aan het panelgesprek waren Ignace Michaux (schepen van de Fiertelommegang), Eric Dejonghe (Fiertelcomité), Wim Vandevelde (Maatschappij der Dragers), Yves Dupret (Gilde van Sint-Hermes), Julie Aerts (PARCUM) en Willem Derde (UGent).
We spraken met Paul Carteus, voorzitter van Davidsfonds Ronse. Als mede-initiatiefnemer en trotse Ronsenaar is hij uitstekend geplaatst om ons in te lichten over dit gesprek met erfgoedexperten en organisatoren van de Fiertel.
Dag Paul, kan je even vertellen wat de Fiertel precies is?
In Ronse is de Fiertel de gangbare benaming voor de jaarlijkse Sint-Hermesommegang op Drievuldigheidsdag (zondag na Pinksteren). Dit jaar was dat dus op 12 juni. In 860 werden de relieken van Hermes, die aanroepen wordt tegen zenuw- en geestesziekten, vanuit Aken naar de abdij van Ronse overgebracht. Sindsdien zijn Hermes en de Fiertelommegang onlosmakelijk verbonden met de Ronsese eigenheid en identiteit. Het schrijn met de relieken van de H. Hermes wordt jaarlijks rond de stad gedragen via een parcours van 32 kilometer. Tijdens de Fiertel wordt in Wattripont de ceremonie met uitwisseling van peperkoek en wijn tussen de burgemeester van Ronse en de nazaat van de heer van Ronse nog steeds in ere gehouden, als symbool van de vroegere feodale afspraken.
Wat betekent de Fiertel voor jou?
Het is een zeer mooie traditie van meer dan 1.000 jaar oud die mensen met elkaar verbindt. Er zijn weinig jaren waarin de Fiertel niet is uitgegaan: tijdens de Beeldenstorm, de Franse Revolutie en de Tweede Wereldoorlog, maar zelfs corona heeft een kleine groep dragers niet kunnen weerhouden om een beperkte editie te organiseren. Heel bijzonder is dat deze ommegang door leken – en dus niet op initiatief van de Kerk – georganiseerd wordt. Het is kortom eeuwenoud religieus immaterieel erfgoed dat zeer sterk ondersteund wordt door het stadsbestuur en de lokale bevolking.
Hoe zijn jullie op het idee gekomen voor dit panelgesprek?
Op 12 juni dit jaar hadden we de eerste échte ommegang na de coronapandemie. De Ronsenaars keken dus reikhalzend uit naar de Fiertel. Er was zeker interesse voor een panelgesprek omtrent de toekomst van de ommegang. Zowel Davidsfonds Ronse als de Marnixring Ronse hechten bijzonder veel belang aan traditie en identiteit: daarom geven we graag mee vorm aan de gemeenschapsvorming binnen onze stad en vonden we dit panelgesprek belangrijk om te organiseren.
Speelde de UNESCO-kandidatuur ook een rol?
De Fiertel viel dit jaar net uit de boot als Vlaamse kandidaat om voorgedragen te worden voor erkenning als immaterieel werelderfgoed bij UNESCO. Men kiest er bij de Vlaamse UNESCO Commissie via verstrengde criteria helaas voor om in de toekomst minder religieus immaterieel erfgoed voor te dragen. Dat is bijzonder jammer, zeker wanneer religieuze tradities omwille van de secularisatie steeds meer in hun voortbestaan bedreigd worden.
Wat zijn de bedreigingen waarmee de Fiertel te maken heeft?
De grootste bedreiging is het snelle verval van de diepgewortelde religieuze traditie. Vele deelnemers doen de ommegang mee als een leuke ‘daguitstap’ en kennen het verhaal erachter niet. Wanneer we deze traditie van generatie op generatie willen verder doorgeven, is het dus essentieel om het verhaal van Sint-Hermes levendig te houden. Traditie is namelijk niet het doorgeven van as, maar het brandend houden van vuur.
Zie je ook kansen voor de Fiertel naar de toekomst toe?
Zeker. De Fiertel leeft. Dat bewijst ook de laatste editie dit jaar die meer dan 8.000 mensen op de been bracht. Een ommegang an sich is natuurlijk niet uniek in Vlaanderen, maar de manier waarop een meer dan duizend jaar oude traditie in Ronse in ere gehouden wordt, is wel zeldzaam. Het verenigt de hele stad.
Deze betrokkenheid uit zich ook in de samenwerking tussen het metallurgisch labo van de UGent en enkele lokale klokkengieters om een exacte kopie te maken van de originele bellen die de bellemannen gebruiken om de Fiertel te begeleiden.
Tenslotte zijn de banden met de paus sterk verbeterd dankzij de inspanningen die we Ronse leveren om de Hermestraditie te eren. De kerk waar diens relieken rusten, kreeg enkele jaren geleden zelfs de titel van basiliek.
Wat onthoud je van dit panelgesprek?
De Fiertel is gelukkig nog steeds een levendige traditie die nog helemaal niet met uitsterven bedreigd is. Via het onderwijs en jeugdbewegingen kan het verhaal achter de traditie doorgegeven worden aan de volgende generaties. Dat was voor mij één van de belangrijkste conclusies van het panelgesprek. Jeugdbewegingen nemen nu al actief deel aan de Fiertel, bijvoorbeeld een scoutsgroep die als ‘ridders van de Fiertel’ een erehaag vormt.
Verschillende verenigingen die bij de ommegang betrokken zijn, knopen daarom opnieuw aan bij de aloude tradities. Zo volgen de dragers van het schrijn het traject dat zo dicht mogelijk aansluit bij de oorspronkelijke route die vermeld wordt in de oudste bronnen. Er is aandacht voor de uniforme klederdracht en een heraldisch schild voor de schrijndragers. We mogen dus als Ronsenaars terecht trots zijn op onze ommegang.
Zeker, Paul. Sint-Hermes zal ongetwijfeld nog steeds zijn werk kunnen verder zetten in de toekomst, als patroonheilige op gebied van de mentale gezondheid.
