Het dorp van de toekomst: utopie of realiteit?
Een plein, een kerk, een café en verder alleen maar velden: het is het typische beeld dat we hebben van het dorp, maar klopt dit beeld nog wel? Steeds meer dorpen worden volgeplaatst met hoge appartementsgebouwen, de charme van het dorp verdwijnt door ondoordachte bouwprojecten. Als een echte dorpsziel schrijft journalist Jasper Van Loy een pleidooi voor het dorp van de toekomst in zijn nieuwste boek Onder de kerktoren.
Tekst: Marjolein Goris
Het probleem van dorpen vandaag
De aanleiding voor zijn boek is de betonstop, vertelt Jasper. “Na mijn studies ging ik terug in mijn geboortedorp Oevel wonen. Ik begon het dorp terug te waarderen en engageerde me voor de Chiro zoals voorheen. Dat was dezelfde periode dat het debat rond de betonstop op gang kwam. In die discussie wordt er vaak gekeken naar de stad als oplossing, maar ik vind dat vreemd. Waarom denken we altijd aan de stad als het over de toekomst gaat? Waarom gaat het in Vlaanderen nooit over de toekomst van het dorp? Ik wil mensen tot nadenken stimuleren, om zo het dorp een leefbare toekomst te gunnen.”
Maar daarvoor moeten we slimmer omgaan met de openbare ruimtes, vindt Jasper. “Steeds meer dorpen verstedelijken en dat is goed, wanneer die verdichting gebeurt op een doordachte manier. In Vlaanderen is dat op dit moment helaas niet altijd zo. Dorpen worden geteisterd door hoge appartementsgebouwen en lintbebouwingen. In steden daarentegen hebben ze aandacht voor ruimtes met veel groen en plaatsen om elkaar te ontmoeten. Waarom kunnen we daar ook geen oog voor hebben wanneer we het hebben over de bebouwing van dorpen?”
Naast het samenbrengen en versterken van dorps- en stadskernen is mobiliteit ook een belangrijke factor in de geschiedenis van het dorp. “Vroeger woonden en deden dorpelingen alles op dezelfde plek, het dorp was zelfvoorzienend, maar hun mobiliteit was veel kleiner. Nederlands socioloog Frans Thissen, een grote inspiratie voor mijn boek, noemt dat ‘het autonome dorp’. Maar vandaag de dag is het dorp eerder een woondorp geworden: mensen wonen er wel, maar halen hun voorzieningen niet alleen uit het dorp. Men is mobieler geworden en dat maakt dorpen ook kwetsbaarder.”
De oplossing voor het dorp van morgen
Toch is alles nog niet verloren. “Dorpen moeten onderling samenwerken en nadenken over hun verenigingsleven en faciliteiten. Wat doe je met de kerk waar niemand meer komt? Wie zegt dat je in je dorpscafé ook geen kopieerapparaat kan plaatsen? Of dat je in ieder dorp een bakker moet hebben met hetzelfde aanbod? Daarnaast moeten we ook oog hebben voor onze ouderen: hoe zorg je ervoor dat ouderen op een comfortabele manier kunnen leven in dorpen? Mijn boek is daarom ook opgedragen aan Peter Bellens († 2020). Ik sprak hem nog voor mijn boek. Hij was eerst provincieraadslid van de provincie Antwerpen en daarna was hij schepen van Herentals. Peter dacht heel doordacht en duurzaam na over dorpskernen met oog op zorg voor iedereen. Hij was een grote inspiratie voor mijn boek en visie.”
Slimmer bouwen is een oplossing voor de efficiëntie van het openbaar vervoer. “Wanneer men afstapt van lintbebouwing, kan ook het openbaar vervoer beter gestructureerd worden. Waar vandaag de bus van lint tot lint, van kern naar wijk en terug naar lintbebouwing rijdt, kan de bus in de toekomst van kern tot kern rijden. Zo zullen ook jongeren meer aangetrokken worden door het dorp en er zich komen vestigen.”
Maar wie moet de eerste stap zetten? “De hele ruimtelijke rommel zal de komende honderd jaar niet perfect worden opgelost, maar je ziet wel dat het dorp leefbaar houden op de politieke agenda staat. Ieder slim bouwproject is een stap in de goede richting. De politiek moet daarbij dorpen serieus nemen en niet alleen bij steden nadenken over groene ruimtes en initiatieven om ouderen te helpen. Daarnaast is het belangrijk dat dorpelingen hun mening laten horen. Iedere inwoner kan namelijk bijdragen aan een leefbare omgeving. Ik hoop dat iedereen die bij een dorp betrokken is en mijn boek leest iets vindt om blij van te worden en iets om over na te denken.”
Ontdek meer over de visie van Jasper op dorpen in de toekomst in zijn boek ‘Onder de kerktoren Waarom Vlaamse dorpen toekomst hebben’. Nu beschikbaar op davidsfonds.be. Meer boeken? Doorblader onze cultuurgids. Als je voor 40 euro aan boeken koopt, krijg je een Davidsfonds Lidkaart.
Foto’s: Kalina De Blauwe
