Flamenco: Spaanse muziek, prachtige dans én de heropleving van geschiedenis
Dans, muziek én geschiedenis komen samen tijdens het nieuwe YUSTE Gent Flamencofestival. Dirk Van Wittenberghe en John Vandaele zullen er een rondleiding geven over de geschiedenis van de oude abdijsite. Ze lichten al een klein tipje van de sluier, maar voor het hele verhaal kan je van 9 tot 12 september afzakken naar Gent.
Tekst: Marjolein Goris
De Spaanse geschiedenis van de St.-Baafsabdij
John: Het Spaans Kasteel is gebouwd in de periode dat Gent de grootste collectieve straf onderging. De meeste mensen kennen die straf onder het fenomeen van de stroppendragers, maar het was eigenlijk veel meer dan dat. De gilden hadden in Gent zeer veel te zeggen, ze hadden maar liefst twintig van de zesentwintig schepenzetels. Na de ingreep van Keizer Karel en de bouw van het Spaans Kasteel is dat sterk teruggedreven en is hijzelf met enkele rijke families Gent gaan besturen. De advocaat van Keizer Karel vroeg de volledige vernietiging van Gent, omdat ze de belastingen niet wilden betalen en dit een grote schending aan het gezag van de keizer was. Hij verwees naar Carthago in zijn pleidooi. Maar natuurlijk Gent vernietigen zou hetzelfde zijn als de koe doden, maar dan geen melk meer hebben. Dus vernietigden ze de St.-Baafsabij en het volledige omringende dorp en bouwden ze er op drie jaar tijd het Spaans Kasteel waar meer dan 2.000 soldaten gehuisvest werden.
Zijn er op de huidige site nog restanten te vinden van het kasteel?
John: Er staan nog steeds twee grafzerken uit die periode met Spaans opschrift van een kapitein en een aalmoezenier. Daarnaast liggen in de binnentuin nog heel wat skeletten onder de grond van Spaanse soldaten. De enige plek waar je nog restanten van het gebouw zelf boven de grond ziet, is aan de Spaanse gouverneurswoning. De benedenverdieping bestaat uit grijsblauwe steen uit Doornik waaruit ook de vroegere abdij bestaat. De bovenste verdieping bestaat uit bakstenen. Daar zie je ook een tongewelf, een constructie die in één boog van de ene naar de andere kant gaat. Verder is het kasteel nog vooral onder de grond terug te vinden.
Waarom werd het Kasteel uiteindelijk afgebroken?
John: Het speelde geen belangrijke militaire rol meer. Het jaar voor de Franse Revolutie besloot keizer Jozef II dat het afgebroken moest worden. Bovendien moest Gent plaatsmaken voor fabrieken. De afbraak van het kasteel duurde 60 jaar. In die periode liep het vol met proletariërs die van overal ter landen kwamen, werk zochten in Gent en die een goedkope woning zochten. Ze woonden in de oude barakken van het Spaans Kasteel en de bevolking explodeerde van 1.000 naar 5.000. De levensomstandigheden waren er niet ideaal, wat er kwam ook een cholera-uitbraak. De afbraak van het kasteel is dus nog een heel verhaal op zich.
Het Spaans Kasteel vandaag te bewonderen
Dirk: Tijdens de rondleiding pogen we het Spaans Kasteel weer tot leven te roepen aan de hand van digitale maquettebeelden en archiefbeelden. Op het einde bekijken we de ge-3D-printe maquette van het Spaans Kasteel. Deze wordt niet permanent tentoongesteld, dus is alleen te bezichtigen tijdens het Flamencofestival.
Je hebt de maquette van het Spaans Kasteel zelf gemaakt. Is het een manier om de geschiedenis terug tot leven te wekken?
Dirk: Verdwenen historische architectuur laat sporen achter in het huidige stadsbeeld en blijft dikwijls deel uitmaken van de ziel van een stad of wijk. Met maquettes kunnen we een concreet overzichtelijk beeld vormen terwijl de huidige digitale technieken uitgebreide mogelijkheden bieden om dit voor te stellen. De digitale maquette laat toe om de historische achtergrond toe te lichten. En hoewel het atypisch toerisme lijkt, kan het de verbeelding van de geïnteresseerde toeschouwer prikkelen.
Waarop moet je letten tijdens het maken van een maquette?
Dirk: Om een aannemelijke digitale maquette te construeren, gaan we op zoek naar archiefbeelden, historische kaarten of plannen en archeologische verslagen. Ontbrekende informatie kan dikwijls aangevuld worden met naslagwerken over de toepasselijke historische architectuur. Het is belangrijk om al deze informatie in het juiste tijdskader te plaatsen. Heel wat beelden zijn immers een subjectieve voorstelling. Elementen spreken elkaar soms tegen en vergen dus de nodige interpretatie. Om nadien een 3D-print te kunnen maken, moet ook bij het tekenen zorgvuldig te werk gegaan worden.
Als de digitale maquette klaar is, wordt de 3D-print klaargemaakt. Hoe begin je aan het bouwen van een fysieke maquette?
Na het verzamelen van het bronnenmateriaal gaan we aan de slag in het tekenprogramma. Het model wordt aan de hand van huidige cartografie geconstrueerd op zijn geografische locatie. Voor de 3D-opbouw gebruiken we grond- of gevelplannen (indien die beschikbaar zijn). Dit wordt verder aangevuld door interpretatie van historische afbeeldingen. Archeologische verslagen zijn de ijkpunten om het model te kunnen plaatsen in de geografische ruimte. Hierbij spelen ook de hoogteniveaus een rol.
De Buren van de Abdij
John is lid van de Buren van de Abdij, een buurtvereniging die op zondagnamiddag de abdijsite openhoudt. De vereniging organiseert concerten, debatten, spelletjesnamiddagen en nog vele andere activiteiten in de oude gebouwen. “Het is merkwaardig dat het oudste gebouw van Gent nieuw leven heeft gebracht in een wijk”, zegt John Vandaele. Nu staat de site open voor het YUSTE GENT FLAMENCOfestival.
Ga van 9 tot 12 september naar het Flamencofestival en kom meer te weten over de boeiende geschiedenis van de site. Geniet vervolgens van… flamenco natuurlijk! Je krijgt als Davidsfonds lid korting met de code DFLAMENCO. Ontdek het hele programma hier.
Koppel een weekendje Flamencofestival ook met onze Zomerzoektocht, nog tot 21 september in Zulte en Gent! Meer info over de zomerzoektocht vind je hier.
