Week van het Nederlands: speciale woorden

Gepubliceerd door Davidsfonds op 9 oktober 2020

Tekst: Marjolein Goris

Jullie favoriete woorden

Deze woorden zijn verzameld via de Google Forms van onze Facebook en de open vraag aan het einde van ons Instagramverhaal. Mensen die het Google Formulier hebben ingevuld, konden ook aangeven waarom ze het woord zo leuk vonden. Daar kwamen enkele interessante redenen naar boven die we uiteraard niet onopgemerkt willen laten.

Habbekrats
(de, habbekratsen) in­for­meel: klei­nig­heid, krats
Wist je dat het tweede deel van dit woord afkomstig is uit het Duits? Kratz betekent namelijk “schram” of “krab”. Het doet me denken aan de uitspraak “voor een prikje” waarin een prikje ook iets is dat een klein beetje pijn kan doen zoals een schram. Bovendien betekenen de twee zegswijzen hetzelfde. Interessante overeenkomst, niet?

Goesting
(de, goestingen) lust, trek, zin, smaak
Inzender vertelt – Waarom is het jouw favoriete woord? “Half dialect.”
Wist je dat goesting in 2004 verkozen werd tot het mooiste woord van het jaar via een bevraging van Radio 1? Het woord is duidelijk naar veel mensen hun goesting, wie weet wel door het half-dialectisch karakter.

Lummelen
(onovergankelijk ww., lummelde, heeft gelummeld) zijn tijd verdoen (als een lummel) ≈ lanterfanten
Dit woord betekent ook: tijdelijk niet meespelen in een kaartspel, of: een balspel waarbij één iemand in het midden staat en de bal moet proberen vangen.
Wist je dat de naam voor het balspel verschilt naargelang de regio waar het spel gespeeld wordt?

Efemeriden
(de) as­tro­no­misch jaar­boek, ta­bel­len die de stand van zon, maan en eni­ge ster­ren en de voor­naam­ste ver­schijn­se­len aan de he­mel voor ie­de­re dag op­ge­ven
Inzender vertelt – Waarom is het jouw favoriete woord? “De tijdstippen van het op- en ondergaan van de zon: door mijn liefde voor fotografie heb ik ontdekt dat dat de mooiste momenten van de dag zijn. Bovendien klinkt het woord geweldig en heeft het een poëtisch gevoel.”

Onverkort
(bw) zon­der te­kort te doen aan …
Inzender vertelt – Waarom is het jouw favoriete woord? “Het is de kortste manier om het te zeggen.”
Het is inderdaad wat lang om altijd “een voorstel of advies wordt integraal aanvaard en toegepast” te moeten zeggen.

Kallen
(onovergankelijk ww., kalde, heeft gekald) niet algemeen praten
Wist je dat er met dit werkwoord een leuk spreekwoord bestaat? Kal­len is mal­len, maar doen is een ding. Het betekent: “Met praten alleen bereik je niks.” Een nieuw spreekwoord voor in jouw persoonlijke vocabulaire?

Foefelaar
Staat niet in Van Dale. Wel: foetelaar
(de, foetelaars) niet al­ge­meen; spel be­drie­ger, knoei­er
Inzender vertelt – Waarom is het jouw favoriete woord? “Klinkt leuk.” Daar kan ik de persoon geen ongelijk in geven.

De 5 moeilijkste woorden uit de woordspelletjes

Buiten de persoonlijke inzendingen via Google Forms en ons Instagramverhaal, speelden we ook een aantal woordspelletjes op sociale media. Daaruit bleek dat er 5 woorden waren waarvan de definitie moeilijker te raden was dan de anderen. Had jij ze wel juist?

1. Floersring (de, g.mv.) de bin­nen­ste ring van de pla­neet Sa­tur­nus
2. Brandweergeit (de, brandweergeiten) geit die in beboste gebieden, m.n. in Portugal wordt ingezet om de ondergrond kaal te grazen met als doel de uitbraak en verspreiding van branden te voorkomen
3. Giletteman (de, gilettemannen) prototype van de man die wars is van seksisme en geweld en in staat is om in plaats van machogedrag zijn emoties en zachte kant te tonen, vertaling van Engels Gilette man
4. Kweekstokje (het, kweekstokjes) stokje waarmee het kweekmonster uit de keel of neus van een individu wordt genomen om dit te testen op de aanwezigheid van een ziekteverwekker
5. Scanbeet (de, scanbeten) iemand die volstrekt onhandig is bij het scannen, bijvoorbeeld van zijn boodschappen

Wil je je meer verdiepen in de Nederlandse taal? Dan heb ik nog enkele voorstellen voor jou:

• Wil je meer bijleren over een Vlaamse taalvariant die jongeren steeds mee gebruiken? Schrijf je in voor de cursus ‘Van kapot Vlaams tot omgangstaal’ van prof. Stefania Marzo op 1 december in Genk. Klik hier voor meer info over de cursus.
• Ga je graag op reis in eigen land? Davidsfonds Cultuurreizen biedt verschillende binnenlandse reizen aan. Minstens even verrijkend als een buitenlandse reis en niets zo makkelijk dan een land waar ze je taal spreken! Klik hier om de binnenlandse reizen te bekijken.
• Bulder je soms ook van het lachen door taalfouten? De grappigste taalvoutjes zijn gebundeld in één jubileumboek. Voor € 12.95 beschikbaar in onze webshop. Klik hier om het boek te bestellen.

Alle definities zijn afkomstig van vandale.nl. Veel van de woorden worden ook vernoemd in hun blog. Zeker een aanrader voor taalfans om die eens te bekijken!

Labels: Cultuurregio Schatlas | vensters Taalniveau Thema | hoofdthema Thema | subthema Kunst & Cultuur Thema | subthema Mens & Maatschappij Thema | subthema Religie & Zingeving Thema | subthema Taal Vaste organisatie-brede koepelactiviteit