In gesprek met de Spaanse sopraan Raquel Andueza, te gast bij AMUZ
Sinds haar eerste optreden tijdens Laus Polyphoniae twintig jaar geleden is de Spaanse sopraan Raquel Andueza een graag geziene gaste op het podium van AMUZ en Laus Polyphoniae. In de ongewone editie van 2020 is ze in verschillende hoedanigheden aanwezig. Een openhartig gesprek over haar professionele parcours van de afgelopen twintig jaar en hoe ze haar recente stemproblemen overwon.
AMUZ: Hoe is het allemaal begonnen, Raquel?
Raquel Andueza: Ik ben opgegroeid in een muzikale familie, al waren mijn ouders geen musici. Ze waren wel hartstochtelijke muziekliefhebbers en lieten hun vier kinderen naar de muziekschool gaan. Ik ben de jongste van de vier en hoorde al vanaf mijn geboorte muziek in huis. Mijn zus speelde piano, mijn broers accordeon en contrabas, trompet en klarinet. Daarnaast zongen ze allemaal in een koor. Zelf zong ik als kind van ‘s ochtends tot ‘s avonds. Dus was het logisch dat ik vanaf mijn zes jaar met mijn broers en zus mee naar het koor ging. Ik koos er niet bewust voor om te zingen, maar het zingen kwam vanzelf, alsof het altijd al een deel van mij geweest is. Ik ben sindsdien niet meer gestopt met zingen.
Sinds mijn veertiende volgde ik zangles in de muziekschool. Mijn lerares wilde me Puccini- en Verdi-aria’s laten zingen, maar daarvoor was mijn stem te klein. Daarenboven had ik zelf een voorkeur voor barokmuziek. Ik was verzot op Händel, Monteverdi en Bach, van kleins af aan.
Mijn ouders stimuleerden me om te kiezen voor een studierichting die ik graag zou doen, en al was ik ook heel graag psychiater geworden, mijn hart lag nog dichter bij de muziek. En zo vertrok ik naar Londen om er te studeren aan de Guildhall School of Music and Drama.
AMUZ: Vervolgens?
Raquel Andueza: Vervolgens was er IYAP (International Young Artist’s Presentation, red.). Met enkele Spaanse medestudenten in Londen hadden we in 1998 La Trulla de Bozes opgericht om Spaanse polyfonie uit de 16de eeuw te zingen. In de zomer van 2000 waagden we het erop om deel te nemen aan de International Young Artist’s Presentation in Antwerpen en aan de Early Music Competition in Brugge. Het was dan ook fantastisch dat we beide wonnen. (In de eerste edities van IYAP selecteerde de jury een winnaar, red.) De coaching van Catherine Bott tijdens IYAP was absoluut een meerwaarde. Ook al was Spaanse renaissancepolyfonie niet haar specialiteit, toch wist ze ons vele bruikbare tips te geven, over frasering en over de zelfzekere uitstraling die we moesten nastreven op een podium – we waren nog erg jong en onervaren op de professionele scène toen. Die week in Antwerpen was een heerlijke tijd. Ik heb er vele geweldige herinneringen aan. Het is dus niet verwonderlijk dat ik zo graag terugkom naar Antwerpen.
Omdat we IYAP wonnen, kregen we de kans een eerste cd op te nemen, wat een fantastisch visitekaartje was voor de groep. De cd werd internationaal verdeeld, we waren te horen op de radio en kregen talrijke uitnodigingen om concerten te geven. Het heeft de groep enorm geholpen en resulteerde in vijf drukke jaren met La Trulla de Bozes. IYAP was echt wel een boost voor mijn carrière. Zo is het voor mij begonnen.
AMUZ: Later zong je bij La Colombina, het vocale kwartet van Josep Cabré.
Raquel Andueza: Het ensemble bestond al lang voordat ik er deel van uitmaakte. Ik kende hen al als tiener en ging toen al naar hun concerten luisteren. Ik leerde de tenor van La Colombina kennen tijdens een concert dat we samen zongen en hij vertelde me dat ze op zoek waren naar een nieuwe sopraan voor hun kwartet. Als test repeteerde ik drie dagen met hen en het klikte wonderwel. Omdat samenwerken als kwartet erg intens is, moet je elkaar niet alleen muzikaal aanvoelen maar moet het ook persoonlijk klikken. Mijn jaren bij La Colombina waren een fantastische leerschool, omdat de andere drie zangers zo ervaren waren. Na een aantal jaren begonnen de anderen zich meer en meer te richten op het lesgeven en doofde het ensemble jammer genoeg uit.
AMUZ: Maar jouw activiteiten werden er niet minder om.
Raquel Andueza: Het klopt dat ik ondertussen ook meer en meer projecten zong met andere ensembles en ook als soliste meer aanbiedingen kreeg. Maar naarmate je groeit in je vak, stel je ook meer je eigen criteria op en krijg je een duidelijker beeld wat je wel en niet wil. Ik trad ondertussen al geregeld op met teorbespeler Jesús Fernández Baena en het was een logisch vervolg om het duo uit te breiden tot een eigen ensemble: La Galanía. Met het ensemble hebben we de vrijheid ons toe te leggen op de muziek die we zelf kiezen: in het bijzonder 17de-eeuwse muziek uit Italië en Spanje en vaak ook onbekende composities – op voorwaarde dat het goede muziek is natuurlijk. Volgend jaar viert La Galanía al zijn tienjarig bestaan.
AMUZ: Je bent ondertussen al enkele edities samen met Peter Van Heyghen coach voor de IYAP. Dat lesgeven gaat je ook goed af, zien we.
Raquel Andueza: Ja, ik vind het heel fijn om jonge musici en zangers te coachen bij hun stijlontwikkeling. Bijvoorbeeld hoe je versieringen kan aanbrengen in je partituur, zoals bij een barokke da-capo-aria. Vroeger was ik wat terughoudend om zangers techniek aan te leren, maar sinds ik een paar jaar geleden mijn stem verloor, weet ik veel beter hoe je stem werkt of niet werkt en kan ik veel gerichter oplossingen aanreiken aan jonge zangers. Ze merken dat het voor hen werkt, dus de vraag naar meer lesgeven neemt wel toe. Ik vind het heel fijn om les te geven maar probeer het evenwicht te bewaren met mijn andere activiteiten door in mijn agenda perioden vrij te houden om les te geven, te studeren, te rusten of voor concerten en cd-opnamen.
AMUZ: Wil je meer vertellen over je stemverlies?
Raquel Andueza: Oh zeker! Het is te vaak een taboe bij zangers om over stemproblemen te vertellen, maar het komt geregeld voor en het hoeft niet het einde van je zangcarrière te betekenen. Het was vreselijk maar tegelijk geweldig, want het heeft me erg veranderd, zowel muzikaal en vocaal-technisch als persoonlijk.
Drie jaar geleden raakte ik betrokken bij een klein verkeersongeval met een whiplash tot gevolg. Ik werd onderzocht, er werd niets blijvend vastgesteld, de stijve nek ging over en ik vergat het hele incident. Enige tijd later kreeg ik stemproblemen, in het bijzonder in het hoge register. Ik ging naar stemdokters die met een camera mijn stembanden bestudeerden, maar die bleken perfect te werken. “Niets aan de hand”, was hun verdict. Ze zeiden me er niet teveel op te focussen, omdat het misschien wel eerder psychologisch kon zijn. Pas maanden later, nadat ik al talrijke specialisten had bezocht die niets vonden, kwam ik bij een dokteres in Pamplona, zelf een amateursopraan, die opnieuw mijn stembanden checkte. Ook zij concludeerde dat er niets mis was mijn stembanden, maar ze legde haar hand op mijn hals, manipuleerde die wat en vroeg of ik een verkeersongeluk had gehad. Ik was dat ongeluk van het jaar ervoor eigenlijk al vergeten. Ze constateerde dat mijn strottenhoofd licht geroteerd was door de whiplash, en zette het terug recht. Maar door een jaar lang mijn stem te forceren en te overcompenseren, had ik mijn stem verknoeid.
Ik ging naar verschillende zangleraren maar niemand kon me helpen. Tot ik in Noord-Italië terecht kwam bij twee zangdocenten, Lisa Paglin en Marianna Brilla. Samen deconstrueerden we mijn stem tot ik opnieuw de stem van een zesjarig meisje had om vervolgens stap voor stap mijn stem weer op te bouwen, met het bereik en de kleuren die ik nodig heb. Ik kan zeggen het proces sinds afgelopen februari helemaal voltooid is en mijn stem weer klaar is. Het was een zware periode maar ik ben tegelijk enorm dankbaar omdat ik zoveel geleerd heb. Over mezelf en over mijn zangtechniek, die nu ook veel beter zit dan voorheen. Vroeger zat er best veel lucht op mijn stem. Ik dacht dat dat mijn natuurlijke stemkleur was, maar het bleek aan een verkeerd gebruik van mijn stem te liggen. Als jonge zanger(es) is je stem heel flexibel en kan je stem veel aan, maar op termijn wreekt zich een foutief gebruik, dus ben ik blij dat ook dat nu verholpen is. En bovendien is het een grote meerwaarde om al die kennis over stemgebruik en -techniek op mijn beurt te kunnen doorgeven aan andere zangers.
AMUZ: Sinds kort leid je ook een van de oudste muziekfestivals in Navarra.
Raquel Andueza: Met het koor waar ik als kind in zong, traden we al op tijdens de Semana de Música Antigua de Estella, ook daarna was ik er verschillende keren als soliste te gast. In het voorjaar kwam de functie van artistiek directeur van het festival vrij en deed ik mee aan een blinde selectieprocedure. In het midden van de lockdown kreeg ik het nieuws dat ze mij als artistiek directeur wilden. Dat was fantastisch maar ook best spannend omdat de volgende editie al begin september moet plaatsvinden. Het is nog af te wachten hoe de COVID-19-situatie in september zal zijn in Navarra, maar in het slechtste geval streamen we alle concerten zonder livepubliek. Omdat heel veel concerten in het najaar werden afgelast door de pandemie, bleken alle musici die ik contacteerde ineens wel vrij te zijn voor de Semana in Navarra. Dat was een onverwachte meevaller. We plannen 21 activiteiten in een week. Ik ben best wel zenuwachtig voor mijn eerste editie maar tegelijk heel erg blij en vereerd voor deze kans.
Woensdag 26.08.2020
Coda van de dag: La Colombina
Online vanaf 22 uur, met een impressie door Sofie Taes
Van 15.08.2020 tot 30.09.2020
International Young Artist’s Presentation
IYAP-wandeling 2020
Met een warme aanbeveling van Nabilla Ait Daoud
Vertrekpunt: AMUZ, Kammenstraat 81, Antwerpen
Registreer je via www.polyphonyconnects.com om niets van het festival te missen!
