De keuze van Jasper Gheysen (klassieke muziek)
Davidsfonds Academie wil muziek tot bij jou thuis brengen. Zo kan jij cursussen (her)beleven zonder je te verplaatsen. Onze docent Jasper Gheysen stelde een afspeellijst op met klassieke muziek voor de ziel en vertelt je persoonlijk over zijn keuze. Het resultaat is een gevarieerde mix van werken die verstilling, troost, maar ook hoop en vreugde oproepen. Je kan de afspeellijst vanaf nu gratis op Spotify en Deezer beluisteren.
Tekst: Jasper Gheysen
In deze vreemde huidige wereld is muziek voor mij -en ik hoop ook voor vele anderen- een soort magisch toevluchtsoord. Van jongs af aan geloof ik sterk dat muziek een helende functie bekleedt in moeilijke tijden, en dat is nu zeker niet anders. Het eerste werk van de afspeellijst was daarom snel gekozen.
The Lark Ascending van de Britse componist Ralph Vaughan-Williams symboliseert voor mij een gevoel van ongebreidelde vrijheid. Net voor de Coronacrisis losbarstte, leefden we er met zijn allen op los. Het levenstempo lag razend hoog. Het contrast met iedereen die nu noodgedwongen binnen moet blijven, kan niet groter zijn. De fladderende viool omhelst de ongedwongen schoonheid van het leven. Je kan niet anders dan dagdromen over de tijden voor de crisis en wat er nog zal komen. Hopelijk kunnen wij allemaal na deze beangstigende toestanden als viriele leeuweriken terug opstijgen en onbezorgd de ijle lucht doorklieven. Het is frappant dat na de première van deze bloedmooie compositie de Times kopte: “It showed supreme disregard for the ways of today or yesterday. It dreamed itself along.” Hoef ik u nog te overtuigen van de relevantie van de titel vandaag? Deze pastorale romance zet de toon voor de rest van de afspeellijst, waar schoonheid, eenvoud, troost en hoop heel dicht bij elkaar liggen.
Een werk dat er eveneens uitspringt in het begin van de lijst en mij nauw aan het hart ligt, is The Image of Melancholy, uitgevoerd door de immer intrigerende Noorse barokviolist Bjarte Eike met zijn Barokksolistene. Ik leerde deze muziek (en de gelijknamige plaat) kennen naar aanleiding van een concert van hen in De Spil in Roeselare in 2016. Bjarte Eike vertelde over dit unieke concept het volgende: “Droevige liederen hebben mij altijd al het meest aangesproken, of het nu barokmuziek, volksmuziek, jazz, pop- of rockmuziek of hedendaagse muziek is. Ze kunnen een treurige stemming versterken, maar paradoxaal genoeg ook een helend effect hebben. Voor mij is melancholie niet alleen synoniem voor verdriet en wanhoop, maar is het ook een staat van beschermde reflectie, meditatie en ontspanning. In diverse volkstradities hebben huwelijksliederen een mineurtoonsoort, of een mengeling van mineur en majeur, wat misschien de gemengde emoties weerspiegelt die gepaard gaan bij de transitie van kind naar volwassene en het verlaten van het nest voor een nieuw gezin.” Het hoeft geen betoog dat deze muziek én quote perfect aansluit bij de dualiteit in deze afspeellijst, waar we zowel melancholisch zijn over de situatie waarin we vandaag leven, maar ook trachten -hopelijk maar heel tijdelijk- een nieuwe way of life te vinden.
Het concept melancholie was trouwens niet nieuw. Hippocrates (460-370 v.Chr.) (en velen na hem) geloofde dat menselijke stemmingen, emoties en gedragingen werden beïnvloed door de lichaamsvloeistoffen bloed, slijm, gele en zwarte gal. Een teveel van elk van deze stoffen zou corresponderen met een bepaalde persoonlijkheidseigenschap. De Grieken dachten ook dat bepaalde muzikale toonsoorten de balans in die vier vloeistoffen konden beïnvloeden en dat muziek als medicijn de verschillende humeuren kon temperen of versterken. Deze ideeën bepaalden ook het denken over muziek in de renaissance en barok. Retorische muzikale middelen, zo dacht men, beïnvloeden de stemming en de gezondheid. Het woord melancholie komt van het Griekse ‘melankholia’: ‘melas’ (zwart) en ‘khole’ (gal), zwartgalligheid dus. De aanwezigheid van zwarte gal betekende niet automatisch dat men melancholicus was. Mensen die in het algemeen goed in balans waren, konden af en toe melancholisch zijn – de blues hebben – terwijl anderen langdurig te maken kregen met iets wat we tegenwoordig een depressie zouden noemen. In het post-Elizabethaanse tijdperk, na 1600, was melancholie in de mode onder schrijvers en componisten, onder wie niemand minder dan John Dowland. De muziek op de plaat The Image of Melancholy is de moeite om in zijn totaliteit te beluisteren. Het hoort niet tot één bepaalde stijl, één nationaliteit of één tijdvak. Ze is eerder een ketting van melodieën, liederen en expressie die allemaal een bijzondere en persoonlijke betekenis hebben. Het ontdekken van de melodieën en het horen van de liederen in verschillende zettingen was een openbaring voor Bjarte Eike. Samen vormen ze een muzikaal huwelijk tussen Scandinavische melancholie, de rijke klanken van het Elizabethaanse consort en een moderne benadering van muziekmaken, ons ‘beeld van melancholie’.
(Naar een toelichtingstekst van Bjarte Eike zelf, vertaald door Robin Steins)
Wil je meer te weten komen over deze afspeellijst? Houd onze blog in het oog, want Jasper Gheysen zal je binnenkort nog meer vertellen over de verschillende nummers.
Jasper Gheysen wil klassieke muziek opnieuw dichter bij een breed publiek brengen. Als bezieler van JAMM – music/management combineert hij het verzorgen van inleidingen (o.a. voor deSingel, Concertgebouw Brugge, De Bijloke, e.a.) met lesgeven, copywriting, communicatie en het organiseren van workshops voor bedrijven. Een musicoloog met een hart voor mensen en een échte goesting in klassieke muziek.
Klik hier om zijn afspeellijst op Spotify te beluisteren.
Klik hier om zijn afspeellijst op Deezer te beluisteren.
