Een boek als bondgenoot – interview met Paul Baeten Gronda
In 2020 blaast Toast Literair, het grootste literaire ontbijt van Vlaanderen en Brussel, tien kaarsjes uit. Om dat te vieren, maken we er op zaterdag 18 en zondag 19 januari 2020 een heel feestweekend van. Op zo’n 200 plaatsen kun je mee vieren tijdens een literaire activiteit met een ontbijt of aperitief. Ons verjaardagscadeau gaven we weg in het Davidsfonds Cultuurmagazine van december: een voorpublicatie uit Een smerig dier, de nieuwe novelle van Paul Baeten Gronda. Hieronder lees je een interview met de auteur.
Tekst: Lotte De Snijder
Een man keert na tien jaar terug uit Italië, waar hij een mislukt huwelijk en de meeste van zijn illusies achterliet. Vanuit de kelder van zijn moeders huis wil hij zijn leven weer opbouwen, vanaf de fundamenten. Voor dat kan, moet hij een geschiedenis met angststoornissen en diepe melancholie verwerken. Voorzichtige contacten met een inwonende, dementerende tante en enkele verwante geesten in de straat duwen hem langzaam maar zeker weer naar buiten, naar de eerste lentebries en de zon op zijn huid.
Een smerig dier maakt deel uit van de Te Gek!?-reeks, een serie boeken die psychische problemen bespreekbaar maakt. Heel open schrijft Paul Baeten Gronda over eenzaamheid, depressie en angst. Het boek wil dan ook een bondgenoot zijn voor iedereen die soms denkt dat hij of zij helemaal alleen op de wereld is. We legden Paul Baeten Gronda een aantal vragen voor over de thema’s uit zijn boek.
Hoe bepalen eenzaamheid, depressie en angst je leven en werk?
“Wel, daar gaat het boek dus over! (lacht) Ik denk dat ze per definitie deel uitmaken van mijn leven, omdat ze deel uitmaken van mezelf. Toen ik tien jaar geleden merkte dat die invloed te concreet werd, was dat het teken om er iets aan te doen. Ik bedoel daarmee dat mijn vrijheid te veel werd beknot door allerlei ontwijkingsgedrag gebaseerd op irrationele angsten en een onderliggende melancholie. Ik at moeilijk, vermeed sociaal contact, werd in een bepaalde periode haast elke nacht wakker met zware paniekaanvallen, verloor in enkele jaren tijd tien kilo door stress en een algemeen slecht gevoel. Kijk, in zekere mate zijn ups en downs verbonden aan wie ik ben en het werk dat ik doe. Dat vind ik ook helemaal niet erg. Maar ik wilde niet dat die factoren heel mijn leven zouden gaan bepalen – en vooral beknotten. Daarom ging ik me erover informeren en ging ik in therapie.”
De media besteden steeds meer aandacht aan psychische kwetsbaarheid. Merk je daar iets van?
“Het taboe om erover te praten in de media lijkt inderdaad af te nemen en daar kan ik alleen maar blij om zijn. Toen ik zelf in de greep zat van paniekaanvallen en allerlei angsten deed het veel deugd om te lezen dat andere mensen er ook mee zaten. Die herkenning en het besef dat je geen alleenstaand geval bent – wel integendeel – dat is een eerste stap in de therapie. En het is meteen een geruststelling: je bent niet abnormaal. Dat is ook de hoofdreden waarom ik Een smerig dier schreef: ik hoop dat enkele mensen zich erin herkennen en er misschien wat troost in vinden, of de moed om bijvoorbeeld in therapie te gaan.”
Hoe kunnen we beter zorg dragen voor elkaar en voor mensen met psychische problemen?
“Therapie is te duur voor veel mensen, toch als je het bijvoorbeeld wekelijks wilt doen. Als je denkt aan al die mensen die thuis zitten met burn-outs en depressies, begrijp ik niet dat de overheid niet meer doet om een systeem van compensatie of terugbetaling op te zetten en meer mensen aan het praten te krijgen met een therapeut. Want veel meer is therapie ook niet: praten met iemand die je kan helpen om enkele zaken in perspectief te plaatsen. Iemand die buiten je leven van elke dag staat. Verder denk ik dat er nog werk is om de muren en muurtjes tussen de ‘gewone’ wereld en die van de psychische kwetsbaarheid te slopen. Die muren zijn er immers niet: er is alleen een maatschappij met alle vormen en gradaties van persoonlijkheden en problemen.”
Een thema dat ook in je boek aan bod komt, is ‘buren’. Zijn goede buren belangrijk voor jou? Hoe is het buurtleven in Italië?
“Ik denk dat Vlaanderen een regio is waar de straat of de directe buurt in het beste geval een mooi sociaal weefsel kan vormen. Het is mijn indruk dat dit wat verloren gaat: mensen werken overdag, komen thuis, willen nog even alleen of bij hun kinderen zijn, de weekends zijn druk … Maar als een buurt werkt, is het een fantastisch netwerk en kunnen die contacten volgens mij veel mensen goed doen of zelfs uit de eenzaamheid houden. Die straten in de zomer, waar mensen samen eten terwijl de kinderen spelen, ik denk dat dat goed is. Jammer dat het niet het hele jaar warm is: herontdek het concept van ‘de buren eens uitnodigen!’ (lacht). Italië heeft niet zo’n sterk buurtgevoel, maar kent wel het leven rond het plein, de piazza. Toch in kleine steden en dorpen. Daar is altijd wel iemand die je kent en die zin heeft in een aperitief of een ijsje. Dat klinkt nogal stereotiep nu ik het zo zeg, maar het is wel waar. Kinderen spelen er samen, volwassenen keuvelen. Als je afspreekt voor een avondje stappen, is de piazza het begin- en meestal ook het eindpunt. Ik hou ervan omdat je iedereen ziet passeren. Nu ja: iedereen die buitenkomt. Wat ook mooi is, is dat mensen die mentale problemen hebben, in dat weefsel worden opgenomen: ze mogen helpen opdienen in een bar of worden door de lokale jeugd aanvaard zoals ze zijn. Het uitdoven van het buurtgevoel en van de sociale cohesie en zelfs de sociale controle die daarmee samenhangen, dat is volgens mij een elementaire reden voor de vereenzaming en bijgevolg de depressies in onze samenleving.”
—
Koop nu je exemplaar van Een smerig dier.
Klik hier om de eerste drie hoofdstukken te lezen.
Paul Baeten Gronda (1981) woont in Borgosesia (Noord-Italië) en Leuven. Zijn debuutroman, Nemen wij dan samen afscheid van de liefde, verscheen in 2008 bij De Bezige Bij. Later volgden Kentucky, mijn land (2009), Onder vrienden (2011) en Straus Park (2013). In 2015 verscheen bij Hollands Diep Wanderland. Samen met Tom Lenaerts schreef hij twee seizoenen van de tv-reeks Over water.
Klik hier voor het programma van Toast Literair.
