20 tips om duurzamer te reizen

Gepubliceerd door Davidsfonds op 29 september 2019

Reis je graag, maar ben je bezorgd over de gevolgen van massatoerisme? Wil je graag weten hoe toerisme en duurzaamheid hand in hand kunnen gaan en vooral: hoe je zelf duurzamer kunt reizen? We zochten het voor je uit, want ook Davidsfonds Cultuurreizen zet duurzaamheid op de agenda en organiseert op 7 november een inspiratiedag in samenwerking met de KU Leuven. Ontdek nu alvast 20 tips om duurzamer te reizen.

Tekst: Cecilia Coppens

Laat ons beginnen met wat cijfers. Sinds de jaren 1960 van de vorige eeuw groeit de toeristische sector met 4 procent per jaar. Maar in de jaren 1990 ontplofte het toerisme pas echt: zo’n 500 miljoen toeristen trokken toen naar alle uithoeken van de wereld. In 2018 waren dat er al 1,4 miljard, waarvan meer dan de helft het vliegtuig nam. En voor 2019 voorspelt de Wereldtoerismeorganisatie (UNWTO), een organisatie van de Verenigde Naties die gespecialiseerd is in toerisme, een groei van 3 tot 4 procent. In dat tempo ronden we over tien jaar de kaap van twee miljard toeristen wereldwijd. Goed voor de mondiale economie, toch? Maar zo simpel is het lang niet. Het toerisme loopt heel wat kansen mis om armoede terug te dringen en de gevolgen voor de leefomgeving zijn enorm. En dan gaat het niet alleen om het klimaat en de CO2-uitstoot. Tijd voor een stand van zaken. Maar laat je niet ontmoedigen, we reiken ook oplossingen aan.

Overtoerisme
Je hebt ze vast al gezien: foto’s van populaire reisbestemmingen die worden overrompeld door toeristen. Ze tonen een steeds groter probleem: overtoerisme. Denk maar aan Venetië, waar de bevolking uit de binnenstad wordt verjaagd door de naar schatting twintig miljoen toeristen per jaar. Dat overtoerisme heeft allerlei andere ongewenste gevolgen. Zo passen traditionele volksstammen, zoals de Mursi in Ethiopië, hun authentieke gebruiken en kledingwijze aan om nog meer aandacht en inkomsten te onttrekken aan de toenemende vloed van fotograferende toeristen.

Verlies van inkomsten
Als je weet dat er naar steeds meer bestemmingen wordt gereisd, zou je denken dat toerisme bijdraagt tot een herverdeling van rijkdom. In 2018 gaven toeristen wereldwijd zo’n anderhalf biljoen euro uit. Helaas bewijzen cijfers het tegendeel. In 2016 zagen de minst ontwikkelde landen en kleine eilandstaten zoals de Dominicaanse Republiek maar 5,6 procent van de uitgaven van het internationale toerisme. Op zich is dat een substantieel bedrag, maar net in die landen gaan inkomsten verloren. Cruciale goederen en diensten zoals luchthavens, hotels, attracties, gidsen en telecommunicatie ontbreken en de inkomsten vloeien vaak terug naar buitenlandse investeerders. Om het toerisme ten volle en duurzaam te laten renderen, moeten de toeristische bedrijven worden geleid door lokale inwoners. Ecuador, Fiji en Zuid-Afrika zijn op dat vlak goede voorbeelden: daar draagt het toerisme effectief bij aan de lokale ontwikkeling en de strijd tegen armoede.

Plasticsoep
In minder ontwikkelde landen ontbreken helaas niet alleen cruciale toeristische goederen en diensten. De verzameling en verwerking van afval is vaak slecht georganiseerd, terwijl de bevolking – en dus het afval – op sommige bestemmingen in het hoogseizoen vertienvoudigt. Daardoor wordt heel wat afval – en dus ook plastic – niet opgeruimd en belandt dat in de natuur of in zee, zoals in Bali. Naar schatting zal er tegen 2025 wereldwijd meer plastic in de oceaan zitten dan vis.

Watertekort
Een toename van de bevolking betekent in heel wat regio’s ook een hogere druk op het drinkwater. Bovendien verbruiken toeristen veel meer water dan thuis: zo’n 300 à 400 liter per persoon per dag in plaats van 100 à 120 liter. Die plotse toename kunnen droge en warme streken zoals Italië, Spanje en Griekenland vaak niet bolwerken, zeker nu de zomers droger en warmer worden.

Plastic vervuiling op Kuta beach in Bali, Indonesië

CO2-uitstoot
En dan is er nog de veelbesproken CO2-emissie. Terwijl de uitstoot van CO2 de afgelopen vijf jaar in bijna alle sectoren is gedaald, is die in de luchtvaart enorm gestegen. Uit een recent onderzoek van de NOS blijkt dat de emissies van Nederlandse luchtvaartmaatschappijen de voorbije vijf jaar tot wel 70 procent zijn gestegen. Die stijging is mogelijk omdat de luchtvaart – evenmin als de scheepvaart trouwens – niet is opgenomen in het klimaatakkoord dat in 2015 in Parijs werd ondertekend. De sector valt wel onder het Europese systeem van emissiehandel (ETS), maar daar is heel wat kritiek op. Ook werd er wereldwijd afgesproken dat de luchtvaart alle toekomstige groei moet compenseren tot op het niveau van 2020, maar op die manier wordt de uitstoot op hetzelfde niveau gehouden, terwijl we hem juist zouden moeten verminderen.

Additionele klimaateffecten
Luchtvaart gaat niet alleen gepaard met de emissie van CO2, maar ook met zogenaamde additionele klimaateffecten. Voor het eerst zijn die dit jaar net zo groot als alle CO2-uitstoot van de luchtvaart van de afgelopen 60 jaar. Het gaat dan bijvoorbeeld om de witte strepen die vliegtuigen in de lucht achterlaten. Mooi om naar te kijken, maar de strepen die ontstaan uit de uitlaatgassen van vliegtuigmotoren kunnen uitgroeien tot wolkenvelden en ze warmen ’s nachts de lucht op. Een fenomeen dat dus bijdraagt tot de klimaatopwarming.

Elektrische vliegtuigen
Met z’n allen thuisblijven dan maar? Dat hoeft niet, maar om het toerisme wereldwijd op een verantwoorde en duurzame manier te kunnen blijven beleven, moeten er wel een aantal dingen veranderen. Voor duurzaam vliegen bestaan er al initiatieven. Zo bereidt de luchtvaart zich voor op Corsia, een reeks internationale afspraken die de luchtvaart duurzamer moet maken. Heel wat experts pleiten ook voor verregaand onderzoek naar de mogelijkheden van elektrische vliegtuigen en alternatieven voor kerosine. Paul Peeters, deskundige op het gebied van uitstoot in de luchtvaart, ijvert er bijvoorbeeld voor om het bijmengen van synthetische kerosine verplicht te maken. Dat kost meer en zou vliegtuigtickets duurder maken, maar niet zo heel veel. Peeters droomt ook van vliegtuigen die werken met een combinatie van waterstof, brandstofcellen en elektrische energie. Nu al kunnen we daar korteafstandsvluchten van zo’n 1.500 kilometer mee maken.

20 tips om duurzamer te reizen
Ook als consument kun je heel wat doen en kun je het verschil helpen maken. Iedereen maakt zich zorgen over de klimaatopwarming, maar we blijven massaal vliegtuigtickets kopen tegen onredelijke prijzen. Niet zo in Zweden: daar heeft de vliegschaamte effectief geleid tot minder vluchten. Het vliegtuig afzweren is uiteraard niet de enige optie. Wij zetten twintig duurzame tips op een rij.

Bepaal eerst wat je wilt doen op vakantie en pas daarna waar je naartoe zult gaan. Hou je van bergwandelingen? Dan kun je niet alleen naar de Rocky Mountains of de Nieuw-Zeelandse Alpen, maar ook naar de Franse Alpen. Tien of twintig vakanties in de Franse Alpen hebben dezelfde ecologische voetafdruk als één vakantie in Nieuw-Zeeland. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor walviskijken. Dat kan in Canada en Zuid-Afrika, maar evengoed in Schotland. Over het algemeen geldt: hoe dichterbij, hoe lager je CO2-uitstoot.
Bezoek je een ontwikkelingsland? Kies dan voor lokaal eten, lokale reisagentschappen en lokale producten en souvenirs. Zo maximaliseer je de opbrengsten voor de lokale gemeenschap.
Kies voor gecertificeerde en dus verantwoorde bedrijven of stel vragen over het duurzaamheidsbeleid van je reisorganisatie. Zo maak je lokale ondernemingen duidelijk dat je dat als toerist belangrijk vindt.
Neem op reis altijd herbruikbare tasjes en een drinkbus mee. Zo verbruik je ter plekke geen extra plastic. Ga je naar een land zonder drinkbaar leidingwater? Koop dan grote bidons water, die je overgiet in je drinkbus.
Pak licht als je met het vliegtuig op reis gaat. Elke kilo spullen kan – bij langeafstandsvluchten – een extra kilo brandstof kosten.
Vermijd om eerst de verkeerde kant uit te vliegen bij een vlucht met een overstap. Kies voor een vlucht met overstap naar Azië dus niet voor een vlucht via Londen.
Soms vind je goedkopere tarieven voor directe vluchten vanuit Heathrow of Schiphol. Reis er dan met een hogesnelheidstrein heen, liever dan te vliegen.
Kies voor een luchtvaartmaatschappij die minder CO2 uitstoot. Op de Duitse website atmosfair.de vind je een rangschikking van alle luchtvaartmaatschappijen op basis van hun CO2-verbruik. Zo staat Brussels Airlines pas op plaats 84 van de 125 maatschappijen wereldwijd, terwijl KLM op plaats 17 staat.
Compenseer de CO2-uitstoot van je vlucht. Concreet stort je aan de organisatie die je daarvoor uitkiest voor de compensatie een bedrag dat wordt berekend op basis van de CO2-emissie van je vlucht. Dat bedrag gaat naar een klimaatproject dat de uitstoot van CO2 vermindert. Je kunt je CO-uitstoot berekenen via greentripper.org.
Koop emissierechten op. Als je CO2-rechten koopt, verklein je de uitstootruimte voor bedrijven. De Europese bedrijven met de grootste CO2-uitstoot moeten verplicht deelnemen aan het emissiehandelssysteem (ETS). Ieder jaar moet elk bedrijf evenveel emissierechten inleveren als het aan tonnen CO2 heeft uitgestoten. Rechten die jij koopt, kunnen bedrijven niet meer kopen omdat het aantal gelimiteerd is. Kijk voor meer info op carbonkiller.org.
Moet je een afstand van meer dan 10.000 kilometer overbruggen? Kies dan voor verschillende vluchten met een tussenstop. Een vliegtuig dat voor een langeafstandsvlucht wordt volgeladen met brandstof weegt immers veel zwaarder en vliegt daardoor minder zuinig. Vliegtuigen vliegen het zuinigst voor vluchten van zo’n 5.000 à 6.000 kilometer.
Overweeg de trein in plaats van het vliegtuig. In Europa zijn er zo’n 850 vliegvelden en 40.000 treinstations. Er zijn dus heel wat Europese bestemmingen die je in één dag reizen bereikt. En als je er een extra overnachting voor over hebt, zijn het er nog veel meer. Zo kun je onderweg naar Zuid-Spanje een avond in Barcelona meepikken en een extra bestemming aan je reis toevoegen.
Denk aan andere originele manieren van transport. Zo biedt de jonge Antwerpse start-up CPTN ZEPPOS reizen aan boord van een vrachtschip aan.
Vraag je kinderen wat zij verwachten van een gezinsvakantie. De kans dat ze lang in een vliegtuig of auto willen zitten, is klein. Vaak volstaan fijne speelkameraadjes, water of een zwembad en redelijk goed weer. Je doet hen dus niet per se een plezier met verre bestemmingen. Een nachttrein vinden veel kinderen dan weer wél een groot avontuur.
Ga liever een keer wat langer op vakantie dan veel weekendjes weg. Als je een week of langer met vakantie gaat, kun je de CO2-uitstoot van je vervoer spreiden over alle vakantiedagen. Dat scheelt, zeker in vergelijking met weekendjes in het buitenland met maar een of twee overnachtingen.
Gebruik je handdoeken op hotel langer dan één dag. Thuis doe je dat ook, toch?
Boek eens een hotel via bookdifferent. Dat is een site zoals Booking.com, maar je kunt hotels selecteren op ecolabels en voor elk hotel zie je een raming van de ecologische voetafdruk.
Stel jezelf voor de uitdaging om je vliegreizen te beperken. Reken uit hoeveel uren je de voorbije drie jaar hebt gevlogen en deel dat door drie. Neem tien procent van dat getal als het aantal uur dat je volgend jaar minder wilt vliegen. Stel dat je de afgelopen drie jaar dertig uur in een vliegtuig hebt gezeten, dan was dat zo’n tien uur per jaar. Tien procent daarvan is één uur. Neem je voor om in 2020 maximaal negen uur te vliegen. Als je elk jaar tien procent minder vliegt, verminder je elk jaar ook tien procent van je CO2-uitstoot.
Investeer in kwalitatief reismateriaal dat je jaren kunt gebruiken, zoals een koffer of rugzak. Kies ook voor biologisch afbreekbare zeep, zonnecrème en waspoeder, want die zijn niet schadelijk voor het milieu.
Heb je de smaak van duurzaam reizen te pakken? Sluit je aan bij de Vlaamse campagne Zomer zonder vliegen. Daar vind je heel wat tips voor vliegvrije vakanties.

Zo duurzaam reis je bij Davidsfonds Cultuurreizen

Davidsfonds Cultuurreizen doet heel wat inspanningen om jouw reis zo duurzaam mogelijk te maken. Zo bieden we heel wat reizen in de buurlanden en in de rest van Europa aan, en bij afstanden van minder dan 500 kilometer verkiezen we een busreis. De CO2-uitstoot van elke vlucht wordt gecompenseerd in een project van CO2logic. Die organisatie krijgt voor elke vlucht een bedrag waarmee ze duurzame houtkachels in Oeganda installeert, zodat ontbossing en kindersterfte worden teruggedrongen. In 2016 werd op die manier 4.000 ton CO2-uitstoot gecompenseerd, goed voor 1.800 duurzame houtkachels en 27.000 geredde bomen. Daarnaast reis je in kleine groepen, met een reisleider die goed op de hoogte is van de lokale gewoontes en die aandacht heeft voor duurzaamheid. Vóór je reis krijg je een boekje met tips en weetjes over de lokale cultuur (als dat voor jouw bestemming bestaat). Tot slot is er dankzij de samenwerkingen met Landelijke Gilden en WWF België ook aandacht voor natuur(behoud).

—

Wil je meer weten over duurzaam reizen? Kom dan op donderdag 7 november naar de inspiratiedag van Davidsfonds Cultuurreizen in samenwerking met de Master in het toerisme van de KU Leuven en met steun van het Urbain Claeys fonds in Leuven. Dit is het programma:

12.30-13.30 uur: Welkom met koffie, frisdrank en hapjes
13.30-13.45 uur: Welkom en inleiding door Peter De Wilde, administrateur-generaal Toerisme Vlaanderen en voorzitter Davidsfonds
13.45-15.15 uur: Sessies over cultureel erfgoed op reis
- 1. Academisch kader door prof. dr. Dominique Vanneste
  2. Cultureel erfgoed in Georgië en Europa Nostra door Piet Jaspaert, vice-voorzitter Europa Nostra
  3. Cultureel erfgoed in Kreta door reisleider Marc George
  4. De culturele biografie door Marc Laenen, voormalig directeur ICCROM UNESCO
15.15-15.45 uur: Pauze met Griekse en Georgische wijnen
15.45-17.15 uur: Sessies over duurzaamheid en cultuurreizen
- 1. Academisch kader door prof. Paul Peeters
  2. CO2-compensatie en duurzaam reizen door Antoine Geerinckx van CO2Logic
  3. Duurzaam op reis in Cambodja door Isabelle Vertriest, directeur internationale programma’s WWF
  4. Zin en onzin van klimaatreizen door em. prof. dr. Louis Beyens
17.15-17.30 uur: Conclusies door prof. dr. Thérèse Steenberghen
17.30-18.30 uur: Afsluitende drink met Griekse en Georgische wijnen en hapjes

Schrijf nu in. De toegang bedraagt 15 euro voor houders van een Davidsfonds Cultuurkaart.

Wil je meer leren over dit onderwerp?

Davidsfonds Academie organiseert twee cursussen die erbij aansluiten:
- Vier miljard jaar aarde. Over continenten, klimaten en levensvormen in Ieper
- Over dun ijs. De veranderingen in het noordpoolgebied in Wetteren
Bij Davidsfonds Uitgeverij verscheen Tien klimaatacties die werken van Pieter Boussemaere, met handige tips die je zelf kunt toepassen.

Voor dit artikel baseerden we ons op deze bronnen: