Expert vertelt: Henri Joseph de Croes en de clarinetto d’amore
De kans is groot dat dit de eerste keer is dat je over Henri Joseph de Croes en de clarinetto d’amore hoort. Zowel de componist als het instrument zijn namelijk in vergetelheid geraakt. Doodzonde, vond musicus Vlad Weverbergh en dus blies hij het instrument nieuw leven in en bracht hij een cd uit met werk van de componist. Goed voor een wereldprimeur, vertelt de artistiek leider van Terra Nova Collective ons.
Tekst: Lotte De Snijder
Voor wie jou niet kent: wat is Terra Nova Collective?
“Terra Nova Collective is een Antwerps muziekcollectief dat ik in 2012 heb opgericht. Terra Nova betekent ‘nieuw land, nieuwe wereld’ en het is onze missie om onbekende of vergeten muziek opnieuw onder de aandacht te brengen. In een tijd waarin alles al eens gedaan is en alles op elkaar lijkt, gaan we de uitdaging aan om iets nieuws te brengen. Dat doen we door in het verleden te duiken en minder bekende muzikale verhalen te zoeken. Zo brachten we pas een dubbelcd uit met werk van de vergeten Brusselse componist Henri Joseph de Croes.”
Wie is Henri Joseph de Croes?
“De Croes werd in 1758 in Brussel geboren en was de zoon van Henri-Jacques de Croes, violist en componist bij de vorsten Thurn und Taxis in Brussel en Frankfurt, en later violist, kapelmeester en muziekdirecteur van de koninklijke hofkapel in Brussel. Op achttienjarige leeftijd trad Henri Joseph de Croes in de voetsporen van zijn vader en ging hij in dienst bij de prinsen van Thurn und Taxis in Regensburg in Beieren, eerst als violist en vanaf 1798 als kapelmeester. Daar woonde hij tot zijn dood in 1842.”
Was hij in zijn tijd bekend?
“Zeker. Regensburg had een vooraanstaand orkest dat tot de Europese top behoorde. Voor dat orkest componeerde De Croes weergaloze symfonieën. Hij was een tijdgenoot van Haydn, Mozart en Beethoven en hij kan de vergelijking met die eerste glansrijk doorstaan. Dat hij toch vergeten is, heeft zeker niet met zijn kwaliteiten maar met andere ondoorgrondelijke factoren in de geschiedenis te maken. Dat geldt trouwens voor veel andere componisten. Zo was Bach in de 19de eeuw totaal vergeten totdat Mendelssohn zijn Mattheüspassie uitvoerde. En Vivaldi werd pas in de 20ste eeuw herontdekt. Op dezelfde manier willen we voor een revival van De Croes zorgen.”
In 2011 bracht je al een cd uit met werk van De Croes. Wat is het verschil met de nieuwe cd?
“Op de vorige cd staan stukken voor kleine ensembles die we uitvoerden op moderne instrumenten. Met de nieuwe dubbelcd geven we een volledig beeld van het werk van De Croes. De ene cd bevat verstrooiende kamermuziek, miniaturen van elk twee tot drie minuten lang. De andere cd bevat twee symfonieën en een fagotconcert. Speciaal voor de opnames van de nieuwe cd bouwden we de clarinetto d’amore na, een instrument uit de tijd van Mozart dat intussen vergeten is. In vergelijking met een gewone klarinet heeft het een donkere, bijna zwoele klank.”
Bestaan er geen oude clarinetto d’amores meer die je kunt bespelen?
“Wereldwijd zijn er nog een zeventigtal exemplaren van het instrument te vinden, waarvan twee in het bezit van het MIM, het Muziekinstrumentenmuseum in Brussel. In Vlaanderen werden namelijk ook clarinetto d’amores gemaakt, onder andere door Rottenburgh in Brussel en Tuerlinckx in Mechelen. Maar instrumenten uit musea mogen niet worden bespeeld en in tegenstelling tot violen en piano’s zijn blaasinstrumenten van 200 jaar oud ook niet meer geschikt om te bespelen. Dus moesten we ze wel nabouwen.”
Hoe doe je dat, zo’n oud instrument nabouwen?
“Dat was een hels karwei, vooral omdat het financieel een grote uitdaging was. Gelukkig kregen we steun van de Vlaamse overheid en vonden we sponsors. In samenwerking met het MIM lieten we de twee instrumenten uit hun collectie nabouwen. Dat was een boeiend proces van opmeten, tekenen, plannen en prototypes maken. Die prototypes konden we dan testen en bijschaven tot het geluid perfect is. En dan moesten we er nog op leren spelen. Het was intens, maar we scoorden er wel een wereldprimeur mee. Muziek voor de clarinetto d’amore uit de 18de en 19de eeuw is namelijk nog nooit eerder op historische instrumenten op het podium gebracht, laat staan opgenomen.”
Is er veel muziek geschreven voor de clarinetto d’amore?
“Nee, het repertoire is voorlopig erg beperkt. Uit de hoeveelheid bouwers kun je wel afleiden dat er veel muziek voor geschreven is, maar die moeten we nog vinden. Dus er moet nog veel onderzoek gebeuren door bibliotheken te contacteren en manuscripten op te vragen. Het is dankzij de voortreffelijke hofbibliotheek van Thurn und Taxis dat we een vergeten componist en een vergeten instrument hebben kunnen ontdekken en dat we voor een revival van oude muziek kunnen zorgen.”
—
De nieuwe dubbelcd van Terra Nova Collective kost 25 euro en kun hier bestellen. Alle info over het collectief en de concertagenda vind je hier.
Kun je niet wachten om Vlad Weverbergh en Terra Nova Collective aan het werk te zien en te horen? Bekijk dan dit filmpje – en klik door naar vele andere muziekfragmenten.
Leuk weetje: Vlad Weverbergh werkte een aantal jaar geleden samen met Kurt Van Eeghem voor een voorstelling waarin ze teksten van Paul Van Ostaijen combineerden met muziek van Beethoven. Een verrassend project over twee vernieuwers. Bekijk hier een kort filmpje van de voorsteling.
