Boekverslag: ‘De buitenkant van meneer Jules’ van Diane Broeckhoven
Na de vele stevige romans die we het afgelopen jaar lazen, bespraken we in onze laatste leesclub een klein pareltje. De buitenkant van meneer Jules van Diane Broeckhoven is een novelle die je op enkele uurtjes uitleest, maar die een grote indruk nalaat. Daar waren we het deze keer allemaal roerend over eens.
Tekst: Lotte De Snijder
De plot van De buitenkant van meneer Jules laat zich eenvoudig samenvatten. Op een ochtend vindt Alice het levenloze lichaam van haar man Jules. Terwijl hij langzaam transformeert in een beeld dat uit marmer gehouwen lijkt, haalt ze herinneringen op en zegt ze dingen tegen hem die ze niet eerder heeft kunnen of durven uitspreken.
Gemengde gevoelens
Het verhaal speelt zich af op één dag in het appartement van Alice en Jules. ’s Ochtends ontdekt Alice dat haar man gestorven is, maar in tegenstelling tot wat de meeste mensen zouden doen, belt ze niet meteen naar de hulpdiensten of naar haar zoon. Ze gunt zichzelf de tijd om het besef van Jules’ overlijden te laten doordringen en afscheid van hem te nemen. Dat is bij momenten heel emotioneel, als het verdriet haar overspoelt en ze haar houvast kwijt is. Andere momenten lijkt ze het even te vergeten, als ze tegen hem praat alsof hij nog leeft. Het is heel knap om te zien hoe ze de gebeurtenis aangrijpt om openhartig te zijn en terug te blikken op hun leven.
Zonder te veel te verklappen, kunnen we zeggen dat de relatie tussen Alice en Jules niet altijd over rozen liep – zoals bij de meeste koppels. Bovendien komt Jules op ons toch een beetje over als een dwingeland. Dat maakt het verhaal misschien wat minder toegankelijk voor jonge mensen, want een van ons vroeg zich terecht af of vrouwen zich nu nog zo laten regisseren. Het overlijden van Jules voelt dan ook dubbel: enerzijds is er het verdriet en het gemis, anderzijds is er de bevrijding om vastgeroeste patronen te doorbreken. Het is aandoenlijk hoe Alice in kleine handelingen tegen hem rebelleert. Die tegenstrijdige gevoelens en vooral de mildheid die Alice tentoonspreidt, maken het verhaal heel sterk en geloofwaardig.
Zinderende zinnen
Een bijzonder geslaagde toevoeging in het verhaal is de autistische buurjongen David. Die komt elke vakantiedag om 10 uur stipt schaken met Jules. Ook vandaag is hij niet te laat voor zijn afspraak, hoewel Alice een smoes probeert te verzinnen om hem buiten te houden. Dat lukt dus niet, omdat Davids moeder voor haar eigen zieke moeder moet zorgen, en uiteindelijk blijft David zelfs slapen. In tegenstelling tot wat je verwacht, pakt de aanwezigheid van David bijzonder goed uit en helpt hij Alice zelfs om met het overlijden van Jules om te gaan. Zij zorgt niet alleen voor David, maar hij zorgt ook voor haar. En ze vinden elkaar in de onomkeerbaarheid – en dus de duidelijkheid – van de situatie. In die zin vervult hij ook een beetje de rol van de afwezige zoon van Alice en Jules.
Niet alleen de inhoud, maar ook het taalgebruik in dit verhaal is bijzonder. Broeckhoven gebruikt heel eenvoudige maar doeltreffende bewoordingen met mooie metaforen. Bijvoorbeeld deze: “Jules was leeggelopen als een ballon, het leven was helemaal uit hem weggevloeid.” Wat bij ons ook in de smaak viel, waren de vele beschrijvingen van zintuiglijke waarnemingen. Dat maakt dat je de tomates crevettes met zelfgemaakte mayonaise en de vers gebakken pannenkoeken met suiker bijna proeft. Doordat het verhaal zo vlot geschreven is, leest het als een sneltrein. En dat is misschien het enige jammere aan dit boek: dat het zo snel uit is. Het had voor ons wel wat meer mogen zijn.
Bestseller in binnen- en buitenland
Wat ons opviel voor we aan het boek begonnen, was dat er veel edities van het boek bestaan. Er zijn niet alleen versies in eenvoudige taal en met grote letters, maar het boek is ook al vele keren herdrukt met andere covers. Het is dan ook een echte bestseller die vertaald is in 15 talen, waaronder het Duits, Frans, Engels, Spaans en Pools. In 2018 verscheen de zevende editie met een nawoord van Diane Broeckhoven. Daarin vertelt ze dat het verhaal “uit een diepere bron is opgeborreld” dan haar eerdere boeken. Nadat ze 30 jaar in Nederland woonde, keerde Broeckhoven in 2000 terug naar Antwerpen en had ze weer meer contact met haar ouders. Dat deed haar nadenken over hoe het zou voelen om een ouder te verliezen. “Jules had wel wat karaktertrekken van mijn vader en Alice, zijn vrouw, leek niet toevallig op mijn moeder.” Het straffe is dat Broeckhovens vader twee weken na de publicatie plotseling stierf.
Als besluit kunnen we stellen dat De buitenkant van meneer Jules een heel mooi verhaal is dat schittert in bescheidenheid. Het beschrijft in één dag het afscheid van een geliefde en schetst tegelijkertijd een hele relatie met hoogtes en laagtes. Het gevoel dat op het einde overheerst, is dat van mildheid. En dat raakte bij ons een gevoelige snaar.
