Voor jou gezien: ‘Den beer heeft mij gezien’ van ARSENAAL/LAZARUS
Sien Eggers die samen met Jessa Wildemeersch en Sofie Palmers een bewerking maakt van Tsjechovs Drie zusters en zich verdiept in het Rusland van vandaag: dat toneelstuk wilde ik niet missen. Dus las ik de Russische klassieker en trok ik op een zomerse februaridag naar ARSENAAL/LAZARUS in Mechelen om het resultaat te bekijken.
Tekst: Lotte De Snijder
Met veel enthousiasme leende ik Drie zusters van Anton Tsjechov uit in de bib, want het boek is nergens meer te koop. Het was al van mijn studietijd geleden dat ik nog een toneelstuk las en dat vroeg wel wat inspanning, zeker omdat ik niet vertrouwd ben met de tijdsgeest. Het verhaal speelt zich immers af in het Rusland van de 19de eeuw, in een elitair en militair milieu.
Moskou als utopie
De drie zusters uit de titel wonen in een landhuis in een provinciestad, waar ze beland zijn nadat hun vader, generaal Prozorov, van Moskou werd overgeplaatst om bevelhebber te worden van het plaatselijke garnizoen. Inmiddels zijn hun ouders overleden en blijven de drie zussen alleen achter, dromend en niet wetend wat ze met hun leven moeten aanvangen. Het symbool voor dat onvermogen om hun leven richting te geven is Moskou.
“Naar Moskou! Naar Moskou!” zuchten Irina, Masja en Olga geregeld. Samen met de vele militairen die hen komen bezoeken, filosoferen ze erop los. Het zijn burgers met een romantische ziel, intellectuelen met platonische plannen. Vooral de charismatische luitenant-kolonel Versjinin voert het hoge woord en schudt de levensvragen als confetti uit zijn mouw, zonder er zelf een antwoord op te geven of ernaar te handelen.
“Het leven is moeilijk, voor velen van ons ziet het er somber en hopeloos uit, maar toch moet je toegeven dat het steeds helderder en gemakkelijker wordt, en alles wijst erop dat de tijd niet veraf is dat het leven een en al licht zal zijn. […] Vroeger werd de mens in beslag genomen door oorlogen, bestond het hele leven uit veldtochten, invallen en overwinningen, nu is dat allemaal niet meer zo, maar er is een enorme lege plek achtergebleven, die tot nu toe door niets is opgevuld. De mensheid is vurig op zoek en zal natuurlijk wel iets vinden. Oh, als het maar eens opschoot.”
Tsjechov schetst een maatschappij die op een keerpunt staat en je voelt de nakende communistische revolutie. Zijn stuk is dan ook te lezen als een kritiek op het oeverloze gepalaver van de burgerij. Tussen de regels door brengt hij een ode aan de arbeid van de gewone man die wel de handen uit de mouwen steekt. En dat is in groot contrast met de drie zussen: ze hunkeren naar Moskou, maar berusten in hun lot en blijven uiteindelijk waar ze zijn.
Een lijntje uitwerpen naar de Rus
Geen wonder dat Sien Eggers, Sofie Palmers en Jessa Wildemeersch zich de vraag stellen: wat als de drie zussen wél naar Moskou waren gegaan? In tegenstelling tot de dromende en berustende zussen blijven de actrices niet bij de pakken neerzitten en reizen ze naar Rusland, in een poging het land en de inwoners te begrijpen. Het resultaat van die reis verwerken ze in een ontwapenende theatervoorstelling.
Net als bij Drie zusters speelt het verhaal zich af op één plaats, alleen vertoeven de actrices nu in een appartement in Sint-Petersburg. Van daaruit maken ze plannen om “lijntjes uit te werpen naar de Rus”. Zo raakt Jessa, die de rol van Masja speelt, in de ban van Dimitri, een zwerver met de charmes van Versjinin. Daarnaast gaan ze ook naar een vier uur durende Russische uitvoering van Drie zusters kijken. En via filmbeelden die geprojecteerd worden op verschillende doeken belandt het Russische leven op de scène. Die doeken doen ook dienst als kamerschermen, een knappe scenografische vondst.
Tijdens hun zoektocht naar de drie zussen komen de actrices vooral zichzelf en elkaar tegen. Zonder enige terughoudendheid geven ze zichzelf bloot en leren we hun dromen, verlangens en verwachtingen kennen. Maar ook hun twijfels, angsten en ergernissen, want als je zo dicht op elkaars huid leeft, ontstaat er al snel wat wrevel. De actrices raken het niet eens over hun aanpak voor het stuk en staan te discussiëren in hun pyjama, in hun ondergoed of met alleen een badhanddoek om zich heen als de scène op een originele manier in een sauna verandert. Kortom, we zien ze op hun meest kwetsbare en onzekere momenten.
Net als bij het lezen van de toneeltekst vroeg ik me bij het zien van het stuk af of de actrices nog wel in samen in Moskou zouden geraken. De spanningen lopen soms hoog op. En daarbij maken Sofie en Jessa het meeste indruk op mij. Zij zorgen voor de meest beklijvende momenten, die culmineren in een turbulente eindscène. Natuurlijk zet ook Sien weer een knappe rol neer vol kinderlijke verbazing en droge opmerkingen. Ik vond haar vooral schitterend tijdens haar filosofische uitleg over het vanzelfzo, een staat van onbekommerd zijn waar we allemaal naar op zoek zijn.
Met hun knappe acteerprestaties werpen de drie actrices verschillende lijntjes uit die bij mij blijven hangen. Den beer heeft mij gezien gaf me veel stof om over na te denken en vooral veel zin om me verder te verdiepen in hoe een 100 jaar oude theatertekst vandaag nog steeds relevant is.
—
Ik zag de voorstelling op vrijdag 22 februari 2019 in ARSENAAL/LAZARUS. Klik hier voor de speellijst met alle vertoningen. Voor de voorstellingen in ARSENAAL/LAZARUS krijg je korting met je Davidsfonds Cultuurkaart.
Wil je de actrices ontmoeten en uithoren over hun toneelstuk? Kom dan naar het dagevenement van Davidsfonds Academie op zaterdag 9 maart. Je wordt onthaald met een drankje, Katlijn Malfliet deelt haar visie over Rusland en de actrices vertellen over hun reis naar Moskou. Daarna geniet je van een warme maaltijd en tot slot volgt de voorstelling. Schrijf nu in.
Een absolute aanrader voor wie meer wilt weten over de Ruslandreis van de actrices is de podcast Moscow Mania. Daarin brengt Sofie Palmers op boeiende wijze verslag uit van haar ervaringen in Rusland. Luister nu naar het audioverhaal.
Heb je zin om Rusland zelf te ontdekken? Weet dat wij verschillende groepsreizen naar het land organiseren. Je ontdekt ze hier.
We zijn altijd benieuwd om te horen wat jij van de originele tekst of het toneelstuk vindt. En wat je er nog over te weten bent gekomen.
Copyright foto’s: Guy Kokken en Koen Broos
