Tips voor leesgroepen
Dat we bij Davidsfonds van boeken houden, is al lang duidelijk. Het verbaast dan ook niet dat we zo’n 100 leesgroepen hebben over heel Vlaanderen. Al die initiatieven juichen we toe, en daarom organiseerden we op zaterdag 9 juni 2018 een inspiratiedag voor leesgroepbegeleiders. De deelnemers keerden terug naar huis met informatie over het Lezerscollectief, vormelijke en inhoudelijke inspiratie, en nieuwe boekentips dankzij Greet Jacobs, Jerina Colyn en Ilse Trimborn.
Jerina Colyns tips voor groepsdynamica en alternatieve werkvormen
Jerina Colyn is docente aan de Karel de Grote Hogeschool in Antwerpen binnen de richting kunst- en cultuurbemiddeling. Ze geeft trainingen in groepsdynamica binnen verschillende kunstdisciplines: groepsdynamiek en nieuwe werkvormen zijn dus haar specialiteit. Haar kennis daarover deelde ze graag met onze leesgroepbegeleiders.
De sessie ging goed van start: aan de hand van kaartjes met sprekende beelden stelden de deelnemers zichzelf voor. Wie zijn we en waarom lezen we graag? Welke aangrijpende scène uit een boek kunnen we vertellen aan de hand van die beelden? Er werden verrassende verhalen verteld en inspirerende boekenscènes gedeeld. “Beelden werken heel prikkelend. Zo komen er verhalen naar boven die misschien niet verteld zouden worden. Dankzij een beeld graaf je wat dieper,” legde Jerina uit. Dat was alvast een eerste waardevolle tip:
“Werk eens met beelden tijdens een leesgroepenbijeenkomst. Ze bieden een kapstok om een verhaal te vertellen en helpen om verschillende aspecten eens vanuit een andere invalshoek te bekijken. Beelden kunnen nuttig zijn om dieper te graven en meer te ontdekken.”
Ook het vervolg van de sessie leverde inspirerende en verrassende ideeën op. Jerina liet de deelnemers drie verschillende kaartjes trekken met een locatie, de duur en een hulpmiddel voor een leesgroepenbijeenkomst. Dat leverde verschillende combinaties op waarmee verrassende programma’s werden samengesteld, met drama aan zee, een boswandeling met kinderen, een leesgroepenbijeenkomst gekoppeld aan een museumbezoek of met een gastspreker.
Daaruit vloeide een tweede waardevolle tip:
Experimenteren met de duur en een extra hulpmiddel zorgt ook voor een nieuwe aanpak van boekbespreking. Probeer het dus eens: schrijf verschillende locaties, tijdstippen en hulpmiddelen op een papiertje en combineer lukraak. Zo krijg je verrassende ideeën en ontwikkel je nieuwe concepten.
Ilse Trimborns boekentips voor leesgroepen
Ilse Trimborn is vertegenwoordigster bij Standaard Uitgeverij en leesgroepbegeleider voor
Leesweb. Die organisatie zet activiteiten op rond lezen en literatuur, zoals de begeleiding van leesgroepen, workshops en vormingscursussen, poëzie-ateliers en leesbevorderingsprojecten. Ilse begeleidt al jarenlang leesgroepen en weet alles over hoe je leesgroepboeken kiest en bespreekt. Ze bracht dus graag een zak vol goede boekentips mee naar de inspiratiedag.
- Weg naar huis van Yaa Gyasi
Twee halfzussen, Effia en Esi, groeien apart van elkaar op in het achttiende-eeuwse Ghana. Effia wordt uitgehuwelijkt aan een Engelsman, om vervolgens in weelde te leven. Esi wordt gevangengenomen, verkocht als slaaf en op de boot naar Amerika gezet. Weg naar huis vertelt over de levens van de nakomelingen van Effia en Esi in de daaropvolgende driehonderd jaar.
Het boek vertelt driehonderd jaar geschiedenis van twee halfzusjes en leest zowel horizontaal als verticaal. Het verhaal draait om het belang van afkomst en familie, om hedendaagse problemen én geeft ook een stuk geschiedenis mee. Bovendien leest het gemakkelijk.
- Een halve gele zon van Chimamanda Ngozi Adichie
In het Nigeria van de jaren zestig, een land dat verscheurd wordt door een burgeroorlog, komen drie levens samen. Ugwu, een jongen uit een arm dorp werkt als huisknecht voor een universiteitsprofessor. Olanna heeft haar luxeleventje in de Nigeriaanse hoofdstad Lagos achter zich gelaten om bij de charismatische professor te gaan wonen. De derde hoofdpersoon is Richard, een verlegen Engelsman die in de ban raakt van Olanna’s geheimzinnige tweelingzus.
Tegen de achtergrond van de gruwelijke burgeroorlog worden deze drie personages op onverwachte wijze met elkaar geconfronteerd. De explosieve situatie stelt hun idealen en hun loyaliteit aan elkaar zwaar op de proef.
- Kleine helden van Almudena Grandes
Kleine helden is een hartverwarmende roman over een volksbuurt in Madrid. Rijk en arm, jong en oud, singles en gezinnen, Spanjaarden en immigranten. Zij hebben geen schuld aan de crisis, maar moeten haar wel dragen, en er ondanks alles proberen bovenuit te stijgen. Elk op hun eigen manier beleven buurtgenoten bitterzoete momenten van onverwachte solidariteit, van verontwaardiging en woede maar ook van tederheid en doorzetten. Samen blazen ze hun buurt nieuw leven in. Een roman over durven opstaan, en over kleine daden die het verschil maken.
Het boek draait rond de financiële crisis in Spanje, maar is toch hoopvol en positief. Er zit ook veel humor in. Wie aan het boek begint, kan vallen over de vele personages, maar je leest het boek beter in grote lijn. Je moet niet alle verbanden zien of de namen kennen om het verhaal te volgen. Je ontdekt wat het effect is van de crisis op kleine, gewone mensen.
- Ons soort mensen van Juli Zeh
Het lijkt alsof Linda in het paradijs is beland in het dorp Unterleuten. Maar de plattelands-idylle wordt wreed verstoord wanneer een investeringsmaatschappij besluit er een 
windmolenpark te gaan bouwen. Twee dorpsgenoten, een belegger en een boer, zijn bereid grond te verkopen voor een paar miljoen euro, maar dat grondgebied is nét te klein. Als Linda ook verkoopt is er wel genoeg plek. In gedachten ziet ze haar droom in vervulling gaan: eigenaar van een manege worden. Ze probeert het onderste uit de kan te halen. Dan is er nog een doorgewinterde herrieschopper, die alles op alles zet om het windmolenpark tegen te houden. Oude geschillen steken de kop op in het dorp – hoeveel intriges kunnen de bewoners aan? Juli Zeh ontleedt de personages meesterlijk en met subtiele humor en laat hun ware gezichten zien.
Volgens Ilse Trimborn is dit een meesterwerkje. Elk hoofdstuk laat een ander personage aan het woord, elk met zijn of haar redeneringen. Het boek heeft zelfs een eigen website en Facebookpagina. Ons soort mensen is dus een totaalconcept, en dat is interessant om te bespreken. Waarom koos de auteur hiervoor? Geeft het een meerwaarde aan het boek?
Het boek gaat over hoe mensen met elkaar omgaan in een kleine gemeenschap. Zoals het een clichédorp betaamt, zijn er intriges, kent iedereen alle inwoners en bestaan er geen geheimen.
- De Kozakkentuin van Jan Brokken
In De Kozakkentuin beschrijft Jan Brokken de bijzondere vriendschap tussen Alexander von Wrangel en Fjodor Michajlovitsj Dostojevski ten tijde van de turbulente gebeurtenissen in het Rusland van de tweede helft van de negentiende eeuw. De levensgeschiedenis van de familie Von Wrangel werd door Brokken eerder beschreven in zijn magistrale Baltische zielen. De nazaten van de familie attendeerden Brokken op de vriendschap tussen Alexander en Dostojevski. Er bleek een verzameling documenten, memoires en brieven bewaard te zijn gebleven. Brokken verdiepte zich in dit rijke archief en schreef een boek over deze vriendschap, die bijna een kwart eeuw heeft geduurd. Met grote verbeeldingskracht reconstrueert Brokken de wereld waarin beide jongemannen leefden, werkten en beminden.
De Kozakkentuin is literaire non-fictie en blijft trouw aan de geschiedenis. Dankzij de combinatie van het verhaal en de historische achtergrond leer je veel bij. Jan Brokken baseerde zich op de briefwisseling tussen Dostojevski en Alexander von Wrangel en zo krijg je een mooi beeld van de schrijver zelf, hun vriendschap en hoe die ontstaan is.
Er komen veel Russische namen aan bod, maar je moet vooral focussen op de twee hoofdfiguren.
Brokken heeft zich de Russische schrijfstijl eigen gemaakt en maakt dit boek bijzonder.
- De vegetariër van Han Kang
Yeong-hye lijdt aan afschuwelijke terugkerende nachtmerries waardoor ze van de ene op de andere dag besluit te stoppen met het eten van vlees, een radicale keuze in Zuid-Korea. Nadat haar echtgenoot haar verlaat wil ze niets liever dan zelf ontsnappen aan haar vleselijke bestaan door een boom te worden – de puurste levensvorm op aarde.
Met een fabelachtige fantasie worden in De vegetariër de thema’s menselijk geweld en mogelijke onschuld op bijzonder literaire wijze gecombineerd.
Volgens Ilse heb je zo’n boek nog nooit gelezen. Er komen magisch-realistische elementen in voor, maar je gaat helemaal op in het verhaal. En omdat het zo eigenzinnig is, is het erg interessant om te bespreken. Daarnaast leer je ook veel over de Zuid-Koreaanse cultuur.
Het boek werd bekroond met de Man Booker Prize.
- De sympathisant van Viet Thanh Nguyen
Het is april 1975 en in Saigon heerst chaos. In zijn villa zit een generaal van het Zuid-Vietnamese leger whiskey te drinken en hij is samen met zijn getrouwe kapitein een lijst aan het opstellen van mensen die een plaats krijgen op een van de laatste vluchten weg uit het land. De generaal en zijn landgenoten gaan een nieuw leven beginnen in Los Angeles. Ze zijn zich er niet van bewust dat een van hen, de kapitein, in het geheim de groep observeert en verslag uitbrengt aan een meerdere in de Vietcong. De sympathisant is het verhaal van deze kapitein, een man grootgebracht door een afwezige Franse vader en een arme Vietnamese moeder, een man die in Amerika ging studeren aan de universiteit, maar terugkeerde naar Vietnam om te vechten voor de communistische zaak. Viet Thanh Nguyens verbazingwekkende roman biedt een kijkje in de ziel van deze dubbelagent, een man wiens hooggestemde idealen vereisen dat hij de mensen die hem het meest nabij zijn moet verraden.
De sympathisant is een zeer bijzonder boek met mooie metaforen en veel humor waarvoor je moet open staan. Interessant om te bespreken.
- Tot ziens daarboven van Pierre Lemaître
De Eerste Wereldoorlog heeft van Frankrijk een ruïne gemaakt. Te midden van de verwoesting proberen Albert en Edouard, soldaten die de verschrikkingen van de loopgraven meemaakten, de draad van het gewone leven weer op te pakken. Beiden zijn ze alles kwijtgeraakt en ze voelen zich bedrogen en verstoten door de maatschappij. Met een bedrieglijk plan besluiten ze het Franse volk een lesje te leren én zelf fortuin te maken. Precies datgene wat Edouard en Albert voor ogen hadden gebeurt: het geld stroomt binnen. Tegen de tijd dat het bedrog aan het licht komt, hebben Edouard en Albert al plannen gemaakt om uit Parijs te vertrekken. Maar zal het de vrienden lukken om het verleden ook echt achter zich te laten?
Een aangrijpende roman over de gevolgen van de Grote Oorlog en hoe een land de doden herdenkt, maar de overlevende soldaten lijkt te vergeten.
- Laat me nooit alleen van Ishiguro
Laat me nooit alleen van Nobelprijswinnaar Kazuo Ishiguro speelt zich af in Engeland, eind twintigste eeuw. Kathy is eenendertig en werkt op het platteland in een 
revalidatiekliniek. Ze heeft haar vriendschap met Ruth na jaren weer op kunnen pakken toen ze haar verzorger werd na een orgaandonatie. Ook haar oude jeugdliefde Tommy komt terug in haar leven. Gaandeweg wordt duidelijk dat de vrienden door hun gemeenschappelijke lot en afkomst een bijzondere band hebben – en dat achter hun idyllische jeugd een donkere werkelijkheid schuilgaat.
In Laat me nooit alleen worden kinderen opgevoed om later in hun leven orgaandonor te zijn. Hoewel het op het eerste gezicht een horrorroman lijkt, is het dat niet. Het boek haalt verschillende aspecten van vriendschap aan en leest vrij gemakkelijk.
- Huis in brand van Kamila Shamsie
De eens zo innige band tussen Isma en de jongere tweeling Aneeka en Parvaiz wordt zwaar op de proef gesteld als Parvaiz besluit in de voetsporen van hun overleden jihadi-vader te treden en verdwijnt. Dan komt Eamonn, zoon van een machtig politicus, in het leven van de zussen. is Eamonn Aneeka’s ware liefde? Of het middel tot Parvaiz’ bevrijding? Plots is het lot van beide families onlosmakelijk met elkaar verbonden en blijkt hoe verwoestend liefde en loyaliteit kunnen zijn.
Een actueel boek, altijd interessant om te bespreken in leesgroepen.
- Stilte van Shusaku Endo
In 1638 vertrekt de jonge Portugese priester Sebastian Rodrigo naar Japan, om daar te helpen bij het verspreiden van de katholieke leer. Hij weet dat hem een zware taak wacht: de Japanse machthebbers keren zich de laatste jaren steeds feller tegen de christenen. Ze worden opgejaagd, gedwongen hun geloof te verloochenen, gemarteld en gedood. Waar de jonge priester echter niet op voorbereid is, is dat zijn eigen geloof zwaar op de proef wordt gesteld. Want als de mensen die hij wil helpen, vanwege zijn overtuiging de dood vinden – wat is dan de zin van zijn komst naar dit vijandige land? En waarom heeft zijn grote voorbeeld, priester Ferreira, hun orde verraden? Erger nog: waarom lijkt God in alle talen te zwijgen?
- Exit West van Mohsin Hamid
Twee jonge mensen ontmoeten elkaar in een stad aan de vooravond van een burgeroorlog. De moderne Nadia wordt verliefd op de aardige en bescheiden Saïd, terwijl de situatie in het
land steeds explosiever wordt. Dan horen ze over deuren die je, tegen betaling, naar een veiligere plaats in het Westen leiden. Als Saeed en Nadia geen andere mogelijkheid meer zien, besluiten ze over de drempel te stappen, richting een onbekende wereld.
Exit West is een liefdesverhaal in tijden van migratie. Mohsin Hamid vat in deze intieme roman de dagelijkse realiteit samen van het tegemoet treden van een onzekere toekomst en het achterlaten van hetgeen je liefhebt.
- De acht bergen van Paolo Cognetti
Pietro is een stadsjongen uit Milaan. Zijn vader is scheikundige, en gefrustreerd door zijn werk in een fabriek. Zijn ouders delen een liefde voor de bergen, dat is waar ze elkaar ontmoetten, waar ze verliefd werden en waar ze trouwden in een kerkje aan de voet van de berg. Door deze gedeelde passie kan hun relatie voortbestaan, zelfs wanneer tragische gebeurtenissen plaatsvinden. Het stadsleven vervult hun vaak met gevoelens van spijt dat ze niet voor een ander leven hebben gekozen. Dan ontdekken ze een dorpje in het Noord-Italiaanse Valle d’Aosta waar het gezin vanaf dat moment iedere zomer zal doorbrengen. De elfjarige Pietro raakt er bevriend met de even oude Bruno, die voor de koeien zorgt. Hun zomers vullen zich met eindeloze wandelingen door de bergen en zoektochten door verlaten huizen en oude molens en er bloeit een ogenschijnlijk onverwoestbare vriendschap op.
- Judas van Amos Oz
In Judas keert Amos Oz terug het Jeruzalem van halverwege de twintigste eeuw. Judas is een liefdesverhaal en een coming of age-roman, waarin Oz op openhartige en moedige wijze het thema verraad verweeft. Net als in Een verhaal van liefde en duisternis combineert Oz zijn persoonlijke visie op historie en heden van Israël met een meeslepende plot en een schitterende schrijfstijl.
- Het verhaal van de dienstmaagd van Margaret Atwood
Binnen de grenzen van de voormalige Verenigde Staten heeft een christelijke beweging de macht gegrepen. In deze nieuwe Republiek Gilead dient eenieder naar de letter van het 
Oude Testament te leven. Vanfred, de vertelster, behoort tot de nieuwe klasse der ‘Dienstmaagden’, die slechts één doel heeft: zich voort te planten. Alleen ’s nachts in haar sobere kamer is ze vrij om zich over te geven aan haar illegale herinneringen: het lezen van boeken, haar eigen naam, het nu irrelevant geworden begrip ‘liefde’. In een sobere stijl, die afwisselend koele observatie, ontroering, wanhoop, hartstocht en wrange humor reflecteert, legt Vanfred het zwarte hart bloot dat schuilgaat achter de kalme façade van een reactionair establishment. Een regime dat bepaalde stemmingen in onze maatschappij tot een even logische als huiveringwekkende conclusie doordrijft: is dat een futuristisch schrikbeeld, of de ware nabije toekomst van Amerika?
- Tijl van Daniel Kehlmann
Tijl Uilenspiegel, legendarisch entertainer en provocateur, staat er alleen voor wanneer zijn vader, verdacht van duivelse magie, begin zeventiende eeuw door de kerk ter dood wordt veroordeeld. De jonge Tijl moet vluchten en trekt door een door godsdienstoorlogen geteisterd Europa, waar iedereen van huis en haard is verdreven. Zo ook Frederik van Bohemen, de ‘Winterkoning’, die na een koningschap van slechts één winter Praag moet verlaten en als balling zijn toevlucht zoekt in Den Haag. Tijl wordt zijn hofnar en kan het vooral goed vinden met zijn vrouw Liz – net als hij een rebelse geest met een groot rechtvaardigheidsgevoel.
Tijl is een groots epos over de Dertigjarige Oorlog, een meesterwerk over een uit zijn voegen geraakte wereld.
Greet Jacobs over het Lezerscollectief
Greet Jacobs sloot zich in 2017 aan bij het Lezerscollectief, een netwerk van leesbegeleiders in Vlaanderen. Dat werd in 2014 opgericht om literatuur te brengen naar iedereen die daar moeilijk toegang toe heeft.
Greet begeleidt een leesgroep van twaalf personen in een rust- en verzorgingstehuis. Ze maken het er gezellig met een koffie en een koekje en luisteren een uur naar Greet die voorleest. De deelnemers kennen het boek niet op voorhand: het gaat vooral om de leesbeleving. Wat voelen de luisteraars erbij? Denken ze daarbij aan iets?
Je kan begeleider bij het Lezerscollectief worden na een opleiding van drie dagen en bijkomende vorming. Greet: “Ik vind het een fantastische ervaring. Ik kan het iedereen alleen maar aanbevelen.”
Samen verhalen en gedichten lezen verbindt mensen en maakt hen sterker en weerbaarder. Dat is de filosofie van het Lezerscollectief, een netwerk van leesbegeleiders in Vlaanderen, dat leesbijeenkomsten organiseert voor onder meer gevangenen, mensen met psychische problemen en mensen in armoede.
